Với gần 10 năm trên thị trường tôi đã trải qua hầu hết các trải nghiệm mà một nhà đầu tư nên có. Một trong các trải nghiệm đó là nhìn một cổ phiếu đang có lãi trở thành một cổ phiếu lỗ. Đó là cảm giác hết sức tồi tệ, cho dù khi bán đi ta chỉ hòa vốn nhưng sự mất mát khoản “lãi” sẽ làm ta thực sự chán nản. Nó tệ hơn rất nhiều một cổ phiếu đang từ lỗ chuyển sang hòa vốn mặc dù kết quả cuối cùng đều là hòa vốn.
Hiện nay thị trường đang tăng nóng và nó tăng liên tục từ thời điểm tổng thống Mỹ hoãn thuế 90 ngày. Rất nhiều cổ phiếu tăng liên tục và rất ít điều chỉnh kiểu như VIX. Nói chung trong giai đoạn từ đó tới nay nhắm mắt mua cổ phiếu và không làm gì cả thì hầu như ai cũng sẽ có khoản lãi hiện tại > 30%.
Cổ phiếu VIX chắc chắn mang lại nhiều tiếc nuối cho rất nhiều người. nó tăng từ 12.600đ lên tới hiện nay là 30.000đ. Kịch bản chung là mua sau đó chốt lời non; có thể nhẩy vào nhẩy ra nhiều lần mỗi lần lãi chút nhưng cái lúc nó tăng kịch tính nhất thì lại không sở hữu vì đơn giản là không dám mua những khoảng thời gian như vậy.
Thị trường này rồi cũng sẽ tới lúc đạt đỉnh và đi xuống. Sẽ có những người bảo toàn được lợi nhuận, có những người mất đi lợi nhuận đã có và thậm chí sẽ có người từ lợi nhuận dương trở thành lợi nhuận âm.
Nguyên tắc chung trong nắm giữ một cổ phiếu là giữ lại cổ phiếu đang lãi; để cho lãi chạy. Nếu một cái xe đang phóng nhanh trên đường nó không thể dừng đột ngột rồi đi lùi; xe càng to thì việc đó càng khó diễn ra. Xe sẽ phải chạy chậm lại sau đó dừng hẳn rồi lùi lại.
Một cổ phiếu đang có lãi và nó vẫn đang phóng ẩm ầm thể hiện bằng tiền vào mạnh, mua với khối lượng lớn thì tốt nhất là nên giữ nó. Theo sách khi một cổ phiếu thường tăng tới mức 25% thì nên chốt lời sau đó quan sát nó. Nhưng nếu một cổ phiếu chỉ trong 1 tới 2 tuần tăng 25% thì có nghĩa rằng cp đó đang có đà rất mạnh; thời gian nắm giữ có thể kéo dài ra 8 tuần hoặc khi cp có mức tăng tới 80%.
Rất ít cp trên đà tăng mà lúc nào cũng xanh; có thể nến ngày xanh nhưng có sự điều chỉnh trong ngày; hoặc nến tuần xanh nhưng có điều chỉnh vào vài ngày trong tuần. Một cp tăng liên tục thì quá dễ để nắm giữ; nhưng cp nào trong đà tăng cũng sẽ có điều chỉnh và ta sẽ mất hàng lúc đó.
Ví dụ một cp tăng 25% sau đó điều chỉnh giảm 5% rồi tăng lên 30% thì rất có khả năng bạn sẽ bán đi khi ở mức 20% thay vì kiên nhẫn sống qua giai đoạn mà ta nhìn lợi nhuận mất đi.
Một nđt lâu năm trên thị trường rõ ràng có lợi thế trong trường hợp này. Anh ta trải qua chu kỳ tăng trước của cp và hiểu được cách nó vận động. Một cp sẽ có cách thực vận động khá tương tự ở chu kỳ sau. Ví dụ nó sẽ có những đợt điều chỉnh ở cac mức giá như nhau; nó sẽ đạt đỉnh ở gần đỉnh cũ,…Chưa kể anh ta sẽ không có cảm xúc gì khi nhìn lợi nhuận giảm để vẫn nắm giữ cổ phiếu khi nó điều chỉnh.
Tôi có xem media giai đoạn tăng của thị trường vừa rồi. Rất nhiều chuyên gia giỏi khẳng định là Vnindex sẽ phải điều chỉnh hay cp A sẽ phải điều chỉnh nhưng thực tế nó chẳng điều chỉnh gì mà tăng một mạch lên 1.660 điểm như hiện nay. Hôm trước thì nói là sẽ điều chỉnh; hôm sau thị trường vẫn tăng thì lại nói nó sẽ điều chỉnh rồi thì nó vẫn tăng; sau một tuần thì không còn bi quan nữa mà chuyển sang lạc quan.
Giai đoạn vừa rồi người thắng nhiều nhất là người mua cổ phiếu và đi du lịch. Người nào càng phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản nhiều thì càng dễ lợi nhuận thấp.
Tiếc nuối lớn nhất của nđt trong một thị trường bò tót như hiện nay là bán cp đi trong đợt rũ bỏ và nhìn nó tăng như vũ bão vài ngày sau đó, thậm chí ngay ngày hôm sau. Tôi không có tiếc nuối đó vì một phần lợi nhuận có được không tệ; phân khác thì chấp nhận rằng đó là cái giá phải trả cho sự không hiểu biết của chính mình. Nguyên tắc của tôi là không mua cổ phiếu khi mà không biết vì sao nó tăng. Sẽ rất tệ khi bạn thắng mà không biết vì sao bạn thắng; nó sẽ mầm mống cho những thất bại về dài hạn.
Chỉ số P/E rất hay được đưa vào phân tích nhằm xác định giá tương lai của một cổ phiếu. Khi P/E tăng quá bất hợp lý thì họ cho rằng nó sẽ phải điều chỉnh về mức hợp lý. Nhưng thực ra hầu hết cổ phiếu tăng bằng lần sẽ ở hai nguyên nhân 1. Có sự bảo trợ của tổ chức lớn và 2. Kỳ vọng tăng lợi nhuận đột biến ở tương lai. Tất nhiên nó cũng phải nằm trong bối cảnh chung là thị trường đang ở dạng bò tót; tiền vào như mưa.
Theo sách dấu hiệu đạt đỉnh của một cổ phiếu tăng phi mã là khi nó có 2 tới 3 phiên mở gap mạnh; kiểu tăng kiệt sức (mở cửa ngày hôm sau cao hơn nhiều so với giá cao nhât phiên trước đó tạo ra một khoảng trống). Tại thời điểm mà các nđt đều tin rằng cứ mua thì kiểu gì cũng có lãi. Giai đoạn vừa qua nhiều cp như vậy và nó vẫn tăng kiểu như VIX. Tôi tin rằng cổ phiếu sẽ không thực sự làm giống lý thuyết trong sách ở hiện tại mà nó chỉ giống khi đã trải qua, khi ta nhìn một cp ở góc độ toàn cảnh từ khi nó xây nền, đạt đỉnh rồi đi xuống. Vix sẽ giảm khi mà ít người tin rằng nó giảm; khi nó giảm nó sẽ giảm như khi nó tăng lên, có nghĩa là sẽ giảm rất nhanh để không ai kịp thoát hành; cuối cùng thì chỉ có nhà cái mới có ăn. Lúc nó giảm việc cần làm là bán ngay lập tức cho dù lỗ hay lãi hay cp đang sàn; và tất nhiên đừng dại mua thêm vào.
Một dấu hiệu khác là một cổ phiếu tên đà tăng mạnh sẽ không phá vỡ kênh xu hướng. Đó là đường thẳng nối 3 mức đáy lớn (đường dưới) và 3 mức đỉnh lớn trên (đường trên). Một cp tăng mạnh sẽ không phá vỡ đường xu hướng dưới; nó chỉ nhúng xuống trong một thời gian ngắn để rũ bỏ và sẽ ngay lập tức vọt lên trên đường dưới. Nếu nó phá vỡ đường dưới nó sẽ đâm thẳng xuống tới vùng tích lũy. Một cp tăng kiểu như VIX sẽ khó có thể tích lũy đi ngang mà sẽ đâm xuống rất nhanh.
Mọt cổ phiếu trong xu hướng tăng sẽ đi lên sau đó tích lũy rồi lại đi lên. Các nền ban đầu có thể có nghi ngờ nhưng càng về sau số người tin rằng nó đang tích lũy càng nhiều và khi một cái gì đó đã bị đám đông nghĩ là đúng thì nó sẽ là sai. Lúc bạn tin rằng cp đang trong pha tích lũy sẽ đi tiếp thì khả năng đó là pha phân phối. Một cp xây tới nền thứ 3 sẽ ít có khả năng tiếp tục tới nền thứ 4.
Các nền gia ban đầu thường rất chặt. Một cp trong pha tích lũy đầu tiên có thể kéo dài cả tuần cả tháng. Khi nó tăng tới nền thứ hai nó sẽ xây cái nền mới; nền càng về sau này thường sẽ càng ngày càng cẩu thả. Bạn biết là nền bản chất là thay thế nđt; một nđt cũ mua giá trước đó sẽ bán đi để một nđt mới mua vào. Một cp phải dao động ở nền đủ lâu để thay thế phần lớn các nđt. Giả định nó thay được 100% (trừ lái) thì có nghĩa là các nđt mua lúc này đang có lợi nhuận bằng 0; họ sẽ không dễ dàng bán đi khi cp tăng. Nếu như nền không đủ thay thế nđt thì sẽ tạo ra một lượng nđt có khoản lãi lớn và họ sẽ sẵn sàng bán đi bất cứ lúc nào và khi bán đi họ sẽ bán dứt khoát vì kiểu gì họ cũng lãi.
Cách để giảm thiểu rủi ro tối ưu lợi nhuận khác là luân chuyển giữa các công ty trong một nhóm ngành đang dẫn dắt. Tất nhiên điều này chỉ có thể thực hiện ở thời điểm thị trường chưa quá nóng. Khi ngành chứng khoán dẫn đắt mà VND tăng mạnh trong khi cp khác chưa tăng thì nên mua các cp chưa tăng. Hay khi thép dẫn dắt mà hpg đã tăng trong khi hsg, nkg chưa tăng thì nên mua các cp chưa tăng cho dù phân tích cơ bản không tốt. Lý do là trong một thị trường tăng nóng như hiện nay thì nđt mua bất chấp; họ không mua được món hàng A vì nó đã quá đặt thì họ sẽ mua món hàng B gần tương tự khi nó rẻ.
Trong một thị trường tăng nóng như hiện nay; không phải cp nào cũng tăng mà có cp giảm và đi ngang. Ta cần nhanh chóng thoát ra khỏi các cp này càng sớm càng tốt tránh mất cơ hội. Chúng ta tập trung vào nơi tiền đổ về; một cp không thu hút được dòng tiền thì cho dù có tốt tới mây cũng không tăng. Ví dụ một cp ta giữ để ăn cổ tức; có thể cp đó có cổ tức cao hơn nhiều so với tiền gửi ngân hàng; khi thị trường đi ngang có thể ta hưởng lợi nhưng khi thị trường tăng nóng mà cp không tăng thì nó đã trở nên kém hấp dẫn hơn rồi.
Tôi đã trải qua cái cảm giác đó cuối năm 2017 khi nhìn cổ phiếu HSG, HBC đi xuống hàng ngày mà không bán đi để chuyển sang các cp khác đang trong đà tăng. Lúc đó mới vào thị trường mua chẳng có tiêu chí gì nên hứng đúng một cp đang trong xu hướng giảm và mặc kệ nhìn tiền mất đi hàng ngày mà không hiểu tại sao nó không tăng trở lại.
Ở tính huống ngược lại, nếu cổ phiếu của ta tăng giá trong khi đa số cổ phiếu khác cùng ngành lại giảm giá. Vì rồi sẽ tới lúc cp của ta sẽ giảm giá; một ngành phải cùng đi lên trong trường hợp là đa số cp trong ngành cùng đi lên; nếu chỉ một cp đi lên thì đó chỉ là ngọn nến trước gió.
Một thị trường tăng giá sẽ có sự luân phiên giữa các nhóm ngành. Nhóm này tăng thì nhóm khác nghỉ; ở Việt Nam là Ngân hàng, Thép, chứng khoán, bán lẻ. Trong mỗi ngành cũng sẽ có những cp bết bát cho dù ngành tăng nó cũng không tăng; ta không mua những cp này (nhìn lịch sử và dòng tiền của nó)
Trong đà tăng của cp thường sẽ có chia tách. Việc chia tách này ở hiện tại thì ta cẳng được lợi gì. Sở hữu 1000 cp giá 20.000đ và sở hữu 2000 cp giá 10.000đ là như nhau. Nhưng nếu như thị trường đang tăng điên loạn thì giá của cp sẽ trở nên “dễ mua” hơn và làm cho tài sản của ta thực sự tăng lên sau đó. Tuy nhiên việc chia tách ở đỉnh khi giá đã rất cao so với nền giá ở một thời gian dài lại ẩn chứa khả năng nó giảm mạnh. Lúc đó có khi những nđt chuyên nghiệp bán còn mấy bố nđt nhỏ lẻ thì đang trong cao trào so sánh thấy nó rẻ hơn nhiều so với ngày hôm qua lại mua vào.
Tóm lại, việc chốt lời nên thực hiện trong lúc cp đang trong đà tăng giá. Khi bạn có lợi nhuận tốt và bạn cảm thấy hài lòng với nó. Ví dụ nếu nó tăng 25%; chốt 1/3; nếu tăng tiếp 25%; chốt 1/3; tới 75% thì cân nhắc chốt hết. Tương tự ở phía cắt lỗ sẽ là 7%, 14%. Khi bán thì phải bán dứt khoát và mua cũng dứt khoát. Một cp trên đà tăng càng lên cao mua càng ít dần; một cp đang trong đà giảm thì ngược lại. Khi đã bán thì chuyển sang cp khác và đừng tiếc nuối nếu nó tăng và cũng đừng mua khi nó giảm; cứ kệ cho nó hoàn tât chu kỳ của nó; ta sẽ đón nó ở chu kỳ sau với nhiều bài học hơn.
Đặt một mục tiêu rõ ràng về lợi nhuận là cơ sở để chốt lãi
Một nđt chuyên nghiệp họ sẽ xác định giá của cp mục tiêu. Ví dụ giá đang là 10.000; họ cho rằng giá đúng phải là 50.000 ở tương lai 1 năm. Họ cho cp đó 1 năm để tăng từ 10.000 lên ít nhất 40.000đ; họ ít quan tâm tới bảng giá. Khi giá tăng lên 30.000 họ sẽ không bán mà chỉ bán khi nó đạt 40.000. Nhờ vậy họ ăn trọn một cây sóng. Chúng ta, nđt nhỏ lẻ, thì khác; khi giá tăng lên 30.000 (thậm chí 12.000đ) ta bắt đầu xuất hiện suy nghĩ lo lắng nó sẽ giảm vì vậy bán đi với suy nghĩ là ta sẽ mua lại nó ở giá 11.500đ. Ta mong ăn được nhiều con sóng nhỏ để tối ưu lợi nhuận. Kết cục thường là ta ăn non trong khi đã mất rất nhiều công sức để lựa chọn được một cp đúng.
Trong quá trình đầu tư ta cần loại bỏ suy nghĩ mong muốn hiện thực hóa khoản lãi. Cái ta cần là phải cắt khoản lỗ còn phải để lãi chạy. Như vậy ta mới có thể ăn được lợi nhuận nhiều chục phần trăm ở một cp thay vì chỉ vài phần trăm
Cái quyết định giá của một dn trong tương lai không phải là biểu đồ kỹ thuật mà tình hình thực tế của DN. Phải thông qua phân tích và dự đoán ta mới có thể xác định được giá cp của dn trong tương lai (biẻu đồ kỹ thuật không giúp xác định giá của tương lai mà chỉ giúp ta nhìn dòng tiền có đang vào hay không). Ta có thể xác định trong vòng 1 năm, cp đó sẽ tăng giá gâp đôi nhưng có thể sự tăng giá gấp đôi đó là vào tháng thứ 11; còn 10 tháng trước đó nó đi ngang. Biểu đò kỹ thuật sẽ giúp ta xác định lúc nào nên mua vào để tối ưu hóa dòng tiền. Nếu không thể chắc chắn thì cứ mua vào và đợi. Chẳng mấy ai trên thị trường này có thể mua đúng đáy và bán đúng đỉnh đâu.
Tôi nghĩ bất cứ ai trên thị trường lâu năm cuối cùng cũng phải đi về hình thành năng lực hiểu về nội tại DN. Việc định giá dn phải tiến hành trong mỗi kỳ ra báo cáo tài chính hay có nhưng thông tin mới ảnh hưởng tới việc định giá DN. Ta cần nghiên cứu báo cáo quý, năm để xác định những gì ta dự đoán có xảy ra đúng không để thực hiện điều chỉnh. Nếu cp đã tăng gấp đôi mà ta thấy giá thực tế vẫn cao hơn nhiều giá cp hiện ta thì vẫn nên nắm giữ. Những phân tích như vậy sẽ quyết định ta có nên bán hay không mà không phải giá cp diễn ra hàng ngày. Nó có thể tăng gấp đôi rồi giảm đi 20% thì cũng mặc kệ nó. Ta cần thoát ra khỏi cảm xúc muốn bán ra khi cp tăng và cắt lỗ khi cp giảm.
Tất nhiên bạn không thể phân tích dn hàng ngày. Nếu như một năm bạn chỉ phân tích 4 thời điểm khi mà dn ra các báo cáo quý thì bạn sẽ không bị lung lay bởi giá cp hàng ngày của DN; lúc đó bạn sẽ thực sự trở thành một nhà đầu tư mà không phải đầu cơ. Cung cầu có thể thay đổi hàng giờ, hàng ngày, hàng tuần nhưng giá trị sử dụng của hàng hóa mới là cái cuối cùng quyết định giá trị trao đổi của hàng hóa. Thị trường có thể không đánh giá đúng giá trị nội tại của DN ở ngắn hạn nhưng về dài hạn nó sẽ được phát hiện ra và trở về với giá trị đúng.
Các tiêu chí ảnh hưởng tới giá trị DN trong tương lai
- Ban quản trị : Có tư cách và giỏi.
- Khả năng mở rộng của DN: DN có tiềm năng mở rộng mạnh thì khả năng tăng giá cũng nhanh. Ngành phát triển đúng với định hướng của chính phủ. Ví dụ những chính sách của chính phủ sẽ ảnh hưởng tới ngành trong dài hạn như chuyển từ ngành thâm dụng lao động sang ngành có kỹ thuật cao, sử dụng năng lượng sạch thay thế năng lượng hóa thạch, số hóa các thủ tục hành chính,…
- DN có ít đối thủ cạnh tranh trong ngành: Ngành khó gia nhập thay vì dễ gia nhập. Ngành khó gia nhập là ngành khi gia nhâp đòi hỏi phải có vốn lớn, khó xin giấy phép, có yếu tố công nghệ cao.
- Xu hướng phát triển của DN: DN có mục tiêu dài hạn, có chiến lược dài hạn. Sự thay đổi trong các báo cáo tài chính, thay đổi của cơ cấu quản trị dn,… Ta sẽ thích một Dn có xu hướng tốt dần lên hơn là không đổi hoặc đi xuống.
Ngoài ra một số ngành thâm dụng vốn như các cty chứng khoán chẳng hạn; càng có nhiều vốn thì khả năng cạnh tranh của họ càng cao dẫn tới tỷ suất lợi nhuận càng cao. Các công ty có vốn hóa lớn sẽ có khả năng cạnh tranh cao hơn so với các cty cùng ngành có vốn hóa nhỏ. Họ có thể dùng cp để thế chấp vay ngân hàng sô tiền nhiều hơn đối thủ, có thể mua bán sát nhập với cty khác nhờ sức hút dn đầu ngành,.. …