Một điều tôi học được trong quá trình đầu tư chứng khoán là trên con đường này thực sự là mỗi người một lối đi. Ta chỉ có thể giúp nhau kiến thức mà không thể khuyên nhau nên mua con cổ này hay con cổ kia. Chúng ta có thể thành lập nhóm để bàn bạc nhằm có góc nhìn nhiều chiều nhưng một cp không phải chỉ mua là xong.
7. Xây dựng trực giác trong giao dịch
Hàng ngày bạn đi làm trên những con đường đông đúc của Hà Nội, bạn có thấy nó nguy hiểm không? Không, bạn thấy mọi thứ rất bình thường; có sự ngăn lắp trong sự hỗn loạn của giao thông Hà Nội. Bạn đã đi trên các con đường đó từ khi được bố mẹ đèo tới khi tự mình đi rồi đèo con bạn đi. Bạn đã xây dựng một trực giác trong giao thông mà không cần quá chú tâm vào việc đi lại nhưng vẫn di chuyển an toàn.
Một người nước ngoài thì khác. Đối với họ, giao thông Hà Nối quá hỗn loạn. Họ cảm thấy hoang mang, lo lắng, bất an khi di chuyển ngoài đường. Họ có thể cực kỳ chú ý nhưng họ không dự đoán được cái xe máy phía trước, đằng sau, bên cạnh họ sẽ có hành vi gì. Họ không thể hiểu được các dòng chảy xe cộ trên đường tại mỗi ngã tư; thậm chí họ không thể đi bộ qua đường. Họ mất rất nhiều công sức để đi đường nhưng xác suất họ gặp tai nạn lại cao hơn người bản địa.
Trong gia đình, bạn có thể đoán được vợ/chồng hay con cái bạn đang nghĩ và hành động gì tiếp theo chỉ bằng cách liếc qua họ? Ta có thể đoán được xác suất thành công cao nhờ chúng ta học được mọi cử chỉ khuôn mặt, dáng đi,…của họ; đôi khi từ cả những thứ không nhìn thấy đươc. Trực giác giúp ta việc đó.
Tương tự, khi bạn đầu tư vào TTCK bạn sẽ tiếp nhận hàng ngày vô vàn thông tin. Vậy chẳng nhẽ bạn phải nghiên cứu từng mẩu tin? Thậm chí ngay cả nghiên cứu hết thì bạn có quyết định đúng không? Một nhà đầu tư vẫn có thể liên tục thua cho dù có ở trên thị trường bao lâu nếu anh ta không chủ động xây dựng cho mình một trực giác nhạy bén.
Tôi (cũng như hầu hết mọi người) khi bước chân vào TTCK khi tuổi đã đủ lớn với sự thành công nhất định trong công việc đang làm. Ban đầu tôi cũng nghĩ mình đã có trực giác; dường như khi nhìn bảng điện tôi nghĩ một cp nào sẽ tăng y như rằng nó sẽ tăng (tiếc là tôi không mua :P) và một cp nào đó giảm thì y như rằng nó sẽ giảm (tiếc rằng tôi đã không bán sớm).
Dần dần tôi nhận ra rằng đó là một vấn đề của cảm xúc, chúng ta có xu hướng quan tâm tới những gì chúng ta đoán đúng mà bỏ qua những thứ chúng ta đoán sai. Trực giác tôi có lúc đó không phải đến từ sự hiểu biết với TTCK mà chỉ là niềm tin ngây thơ của một con thỏ ngơ ngác bước vào một đồng cỏ mới với niềm tin rằng tôi cũng sẽ sống tốt như với khu rừng tôi vừa rời đi.
Mỗi cổ phiếu giống như một con người
Hãy hình dung cổ phiếu giống như con người vì bản chất nó phát triển hay suy thoái từ các quyết định của một nhóm người cụ thể. Doanh nghiệp có một tập hợp khách hàng có những đặc tính ít thay đổi; nó được vận hành bởi một bộ máy bởi những con người, cổ phiếu được giao dịch bởi một nhóm nhà đầu tư cũng là con người.
Chúng ta càng giao dịch nhiều quanh một nhóm cổ phiếu thì càng hiểu nó và vì vậy xác suất dự báo giá cp đó đúng càng cao. Chúng ta dễ thua khi giao dịch trên một cổ phiếu mà trước đó ta chưa từng giao dịch. Tôi thường giao dịch trên một vài mã cp nhất định; những mã mà tỷ lệ thắng của tôi cao hơn hẳn tỉ lệ thua. Khi thử một mã cp mới tôi sẽ thử rất ít tiền và sẽ từ bỏ mã đó nếu thua lỗ liên tiếp quá 2 lần. Một cp khiến bạn thua lỗ nhiều có nghĩa là nó không phù hợp với bạn; giống như một người vợ/chồng; nếu như bạn thấy không phù hợp thì việc ở lại chỉ tốn thêm công sức thời gian.
Một cổ phiếu bạn nhìn thấy dễ ăn không có nghĩa là bạn nhẩy vào sẽ có ăn. Ta thấy tiếc khi một cp nào đó trên bảng điện hôm nay màu tím; cứ coi đó là việc bình thường. Những thứ nhìn dễ ăn thường chứa đựng nhiều cạm bẫy.
Để hiểu một con người cần nhiều thời gian cũng như để hiểu một cổ phiếu cũng đỏi hỏi thời gian. Con người có thay đổi thì cổ phiếu cũng có thay đổi theo thời gian nhưng có những bản chất cốt lõi nhất định.
Vẻ đẹp của CK là bạn không thể biết chắc chắn một việc gì đó sẽ diễn ra. Bạn chỉ có thể quyết định mua khi tỷ lệ thắng cao hơn nhiều tỷ lệ thua và lợi ích khi thắng nhiều hơn nhiều so với thiệt hại khi thua. Trực giác sẽ làm tăng dần xác suất thắng (nó không đảm bảo bạn thắng 100%).
Một trực giác đúng phải đến từ ý thức trong tiếp nhận thông tin
Hiểu đúng về thông tin
Thông tin đến với ta bao gồm hai loại là sơ cấp và thứ cấp. Sơ cấp là thông tin khách quan ví dụ như ngoài trời nhiệt độ đang là 38 độ C. Thứ cấp là thông tin mang tính chủ quan như “ngoài trời đang rất nóng”
Thông tin thứ cấp mang tính chủ quan nó phụ thuộc vào mỗi người. Bạn có thể giống họ cảm thấy nóng nhưng có thể khác họ, cảm thấy bình thường ở nhiệt độ đó.
Tương tự việc đọc, nghe các phân tích của các chuyên gia hay công ty chứng khoán cũng mang lại cho bạn rất nhiều kiến thức. Bạn phải nhận thức đâu là thông tin sơ cấp; đặt ra các câu hỏi như phân tích của họ có đúng không? Ghi nhận lại dự đoán của họ và xem thực sự mọi thứ sẽ diễn ra như thế nào.
Tôi nghĩ rằng ta có thể học hỏi từ bất cứ ai nhưng phải có ý thức trong tiếp nhận thông tin để biết rằng cái gì đúng cái gì sai. Tôi không ngại xem đánh giá của các chuyên gia nhận định về TTCK hay CP mỗi ngày. Người ta đã bỏ công sức ra làm video mình phải trân trọng; chắc chắn mình sẽ học hỏi được từ họ một cái gì đó.
Nói chung trên internet, trên truyền hình ngoài kia mỗi ngày có rất nhiều thông tin đòi hỏi chúng ta phải xây dựng một nguyên tắc trong việc tiếp nhận để từ đó giúp hình thành nên trực giác của mình:
- Thông tin được cung cấp bởi ai và họ có đặc điểm gì sẽ ảnh hưởng tới việc cung cấp thông tin.
- Ta cần nhận thông tin gì và nó là gì?
- Ghi nhận lại và trong tương lai xem lại điều đó đúng hay sai.
Một Nhật ký giao dịch
Tôi nghĩ rằng một nhật ký giao dịch là cực kỳ cần thiết không cần bàn cãi. Hỏi bất cứ một nhà đầu tư lâu năm nào họ có viết nhật ký giao dịch không; câu trả lời tới 100% là có. Điều này trái ngược với những người mới đầu tư; người mới đầu tư thường sẽ ngại viết nhật ký mà chỉ muốn hành động thật nhanh theo bản năng.
Tôi suy ra từ bản thân tôi thôi. Khi mới bước chân vào TTCK tôi đã nhận được lời khuyên phải viết nhật ký nhưng tôi không viết hoặc hình như có viết nhưng chỉ được vài ngày. Lúc đó tôi mua cổ phiếu chỉ suy nghĩ rằng nó sẽ tăng đấy mà không có ghi chép lại lý do thực sự tại sao mua; và tình hình cp những ngày sau đó có diễn ra đúng như tôi dự đoán không.
Một nhật ký sẽ ghi chép lại bằng chữ những suy nghĩ của bạn để bạn có thể nhìn lại và hình thành trong đầu những nhận thức đúng đắn. Các thông tin là:
- Lý do mua một cổ phiếu.
- Mỗi ngày sau đó ghi chép lại những gì đã diễn ra. Nó có diễn ra đúng như những gì ta dự đoán không?
- Xem xét lại biểu đồ kỹ thuật, các thông tin về DN xem có thay đổi gì so với thời điểm quyết định mua không?
- Kế hoạch giao dịch ngày tiếp theo là gì? Có cần thay đổi điểm chốt lời và cắt lỗ không?
Tất nhiên mỗi ngày không nhất thiết phải ghi chép lại quá nhiều thông tin như vậy nhưng ít nhất bạn phải xem là thị trường và cổ phiếu mình nắm giữ có đang vận động đúng như những gì mình nghĩ không. Nếu nó không vận động đúng thì điều gì đã khiến mình đoán sai? Có điểm nào mình đã không xét tới không?
Trực giác sẽ dần lớn lên trong quá trình giao dịch giống như việc chạy nhanh và lâu là đến từ tích lũy mỗi ngày trong nhiều tháng và và nhiều năm.
Không phải ai cũng phù hợp với giao dịch CK. Nhưng một người không phù hợp có thể trở nên phù hợp chi bằng cách liên tục học hỏi. Tôi không hề có tố chất gì vận động nhưng trong 10 năm tôi đã đạt tới những mốc chạy bộ mà một người có tố chất (nhưng không chăm chỉ) cũng chưa làm được. Nói nhiều không khiến bạn giỏi; chỉ có nghĩ nhiều và làm nhiều thì từng bước bạn sẽ trở nên xuất sắc.
Đừng sốt ruột; cũng đừng bỏ cuộc vì người thắng là người tồn tại tới cuối cùng.
Tâm sự của một nhà đầu tư chứng khoán lâu năm (P1)
Tâm sự của một nhà đầu tư chứng khoán lâu năm (P2)
Tâm sự của một nhà đầu tư chứng khoán lâu năm (P3)
Là một traider bạn sẽ traiding. Traiding bao gồm việc trả lời câu hỏi 1.Bạn mua cái gì. 2. Bạn mua khi nào. 3. Mua bao nhiêu và 4.Bán ra khi nào
Mua cái gì: Thị trường giống như một cái chợ; bạn đặt cược vào một loại hàng nào đó sẽ tăng và mua nó đợi bán chênh lệch giá. Khi vào đầu vụ mận, bạn quyết định mua mận; vấn đề là càng về sau mận càng rẻ vì lượng cung ngày càng lớn khi cây tới lúc thu hoạch. Rau trái nào cũng có mùa vụ cũng như cổ phiếu cũng có lúc cả thị trường muốn mua và cũng có cp cả thị trường hắt hủi. Bạn cần lựa chọn cho mình các tiêu chí mua.
Mua khi nào: Giá nào bạn sẽ mua vì quyết định mua sẽ giúp bạn có một vị thế tốt. Khi giá mua tốt bạn sẽ có lãi chỉ là lãi ít hay lãi nhiều; việc đó dễ dàng hơn nhiều là vừa mua lúc sáng tới chiều đóng cửa đã lỗ. Lựa chọn cho mình bộ tiêu chí khi nào mua.
Mua bao nhiêu: Rõ ràng là mua 1000 cp sẽ đỡ áp lực hơn nhiều so với mua 50.000cp. Khi bạn có ít vốn dao dịch sẽ dễ hơn là khi có nhiều vốn. Vốn càng nhiều càng khó giao dịch buộc bạn phải quản trị rất tốt để không làm các khoản lỗ xói mòn vốn. Lựa chọn cho mình bộ tiêu chí phân bổ danh mục.
Bán khi nào: Khi nào thì nên chốt lời khi nào thì nên cắt lỗ. Bạn có thể sai có thể đúng nhưng số tiền có được từ lần đúng phải lớn hơn nhiều số tiền mất đi từ lần sai thì bạn mới có lợi nhuận được. Điều gì là dấu hiếu cho thấy bạn nên cắt lỗ? Cắt lỗ tốt sẽ giúp bạn mất ít tiền cho dù phải chấp nhận việc vừa bán nó lại tăng. Lựa chọn tiêu chí khi nào bán.
Như vậy hệ thống giao dịch bản chất là bạn xây dựng một bộ tiêu chí cho việc mua cái gì, mua khi nào, mua bao nhiêu và bán khi nào? Phân tích cơ bản (FA), Phân tích kỹ thuật (TA); túm lại là bạn cần có cho mình một cách riêng; không có bộ tiêu chí nào đúng mãi; nó thay đổi liên tục; lúc này đúng mai lại sai. Hệ thống giao dịch phải do bạn xây dựng và bạn tự điều chỉnh cho phù hợp với từng thời kỳ.