Mua được giá tốt là yếu tố mang tính quyết định như đã nhắc ở entry trước. Rất nhiều công cụ để bạn xác định đâu là điểm mua tốt nhất. Chọn điểm bán tất nhiên cũng quan trọng nhưng khi bạn đã có đủ năng lực để mua đúng thì bạn sẽ biết lúc nào nên bán. Tôi sẽ đề cập sâu hơn về kỹ thuật chọn điểm mua ở các entry sau.
5. Phe mua và phe bán
Một người bán hàng luôn muốn bán món hàng anh ta có với giá cao nhất tương tự một người đang nắm giữ cổ phiếu cũng muốn bán với giá cao nhất. Nhưng anh ta không thể quyết được việc đó, giá phụ thuộc vào người mua. Người mua mua một lượng cổ phiếu tại một mức giá mà anh ta cho là hợp lý. Giá một cổ phiếu trên bảng điện tại thời điểm t có giá khớp lệnh là 10.000 đồng thì có nghĩa rằng giao dịch cuối cùng là một người bán đã bán cổ phiếu của anh ta cho một người mua có giá 10.000 đồng.
Nếu bên bán quyết định bán với giá 10k thì đó lệnh chủ động bán; còn nếu người mua quyết định mua với giá 10k thì đó là lệnh chủ động mua. Chủ động bán thường biểu hiện bởi màu đỏ và chủ động mua biểu hiện bởi mà xanh.
Nếu như lệnh chủ động mua nhiều hơn chủ động bán có nghĩa là phe mua đang sốt ruột muốn sở hữu cổ phiếu vì vậy sẵn sàng mua giá cao hơn. Ngược lại nếu khối lượng chủ động bán nhiều hơn chủ động mua thì có nghĩa là phe bán đang sốt ruột và để bán được cổ phiếu anh ta chấp nhận giá thấp hơn.
Như ở hình bên là cổ phiếu VNM của Vinamilk. Bên mua đặt giá cao nhất là 55.200đ và bên bán đang đặt giá thấp nhất là 55.300đ. Tại thời điểm 12h29p46s đã có một lệnh khớp 100 cổ phiếu với giá 55.300đ; một người đã chủ động mua với giá này (ký hiệu chữ M màu xanh).
Trong toàn bộ phiên giao dịch đã có 1.271.350 cổ phiếu ở dạng chủ động mua và 2.851.050 cổ phiếu ở dạng chủ động bán. Nó thể hiện rằng phe bán mạnh hơn phe mua (điều này là một phần nguyên nhân khiến giá đóng cửa của ngày thấp hơn giá mở cửa)
Bên mua tương trưng cho còn bò và bên bán tượng trưng cho con gấu.
Vậy tại sao cùng một thời điểm có người sẵn sàng mua giá cao trong khi có người lại sẵn sàng bán giá thấp (thay vì tiếp tục đợi)? Vì:
- Người có cổ phiếu (hay còn gọi là có vị thế) có thể đã mua được giá tốt và họ lo lắng rằng giá sẽ giảm; họ sẽ không bán được giá đó trong tương lai vì vậy họ chủ động bán. Cũng có khả năng họ có giá mua cao và họ sợ rằng giá sẽ tiếp tục giảm trong tương lai vì vậy bán để tránh bị lỗ thêm. Thường việc quyết định bán khi lãi dễ hơn nhiều so với việc bán khi đang lỗ. Vì vậy chúng ta có xu hướng lãi thì mỏng nhưng lỗ thì dầy.
- Người chưa có cổ phiếu (chưa có vị thế) có tiền trong tay cho rằng giá sẽ tăng trong tương lai vì vậy họ quyết định mua ngay; họ trở thành người chủ động mua.
Bạn không nên là người chủ động mua hay chủ động bán trừ khi bạn quá chuyên nghiệp. Bạn hãy đặt lệnh mua hay bán ở giá mục tiêu; nó có thể rất xa so với điểm cân bằng hiện tại. Nhờ vậy bạn sẽ mua được giá thấp và bán được giá cao. Điều này lại đòi hỏi bạn phải đủ khả năng xác định được điểm mua và bán; có nghĩa là bạn có sẵn một kế hoạch từ trước đó. Việc mở bảng điện và quyết định mua hay bán ngay thường sẽ không phải là lệnh mua và bán tốt. Người đã từng giao dịch chắc chắn đã từng trải qua điều này; mua và sau đó chứng kiến giá tiếp tục giảm; tương tự bán và chứng kiến giá tiếp tục tăng.
6. Kẻ săn mồi và con mồi
Bạn ở trên thị trường lúc bạn ở bên muốn bán và lúc bạn ở bên muốn mua. Có rất nhiều người như bạn; họ có thể là nhà đầu tư cá nhân, tổ chức trong nước hoặc nước ngoài. Về cơ bản thì có thể tách ra làm hai nhóm; nhóm săn mồi và nhóm con mồi.
Nhóm săn mồi là những nhà đầu tư chuyên nghiệp, những quỹ những tự doanh công ty chứng khoán mà dành toàn thời gian và có rất nhiều nguồn lực cho phân tích. Bạn cũng như tôi là những nhà đầu tư cá nhân phải hiểu rằng ta là con mồi; và đang cố gắng để không bị săn giết. Trong một khu rừng, những con săn mồi như sư tử cũng vẫn có thể chết đói vì không săn được mồi và những con mồi như hươu nai vẫn có thể sống cho tới già.
Con mồi và kẻ săn mồi có những ưu thế khác nhau đòi hỏi mỗi con phải ý thức được điểm mạnh của mình. Một nhà đầu tư cá nhân có thế mạnh là giao dịch không phụ thuộc vào bất cứ tiêu chuẩn gì; anh ta không bị hối thúc phải hành động như một tổ chức. Con nhím có thể nằm một chỗ và giương gai ra xung quanh nhưng một con hổ không thể làm thế.
Một người mới bước chân vào TTCK lại rất hay ngây thơ nghĩ rằng mình là kẻ đi săn. Mình sẽ đi vào khu rừng, sẽ chạy khắp nơi tìm mồi, mình sẽ mang tiền về cho vợ. Bạn phải tư duy ngược lại, mình là con mồi; rất nhiều ánh mắt đang nhìn chằm chằm bạn khi bạn chỉ vừa mới bước chân vào rừng. Bạn phải suy nghĩ như một con mồi để có thể có ăn mà không bị thịt.
Một con thỏ sẽ làm thế nào để tồn tại?
- Nó sẽ có một cái hang nơi nó có thể chạy về nghỉ ngơi và yên tâm không bị kẻ thù săn.
- Nó sẽ kiếm ăn ở một khu vực quen thuộc.
- Nó chỉ ra ngoài kiếm ăn khi cảm thấy an toàn.
- Nó hiều rõ kẻ thù của nó là cáo, chồn và hành vi của chúng nó là gì.
Tương tự chúng ta sẽ:
- Trên TTCK, tiền mặt chính là cái hang. Giữ tiền mặt sẽ mất đi chi phí cơ hội của tiền nhưng bù lại bạn có thể chớp được thời cơ mua cổ phiếu với giá rẻ. Khi cảm thấy không an toàn, hãy giữ tiền mặt; và phải cảm thấy thực sự thoải mái khi giữ tiền mặt.
- Bạn chỉ giao dịch những cổ phiếu “quen thuộc” thực sự nắm rõ. Bạn hiểu doanh nghiệp đó kinh doanh gì, có lợi thế gì, ban quản trị ra sao,….Tất nhiên có rất nhiều thông tin xoay quanh một DN nhưng theo thời gian bạn sẽ tích lũy được càng nhiều kiến thức về một DN nếu chăm chỉ giao dịch quanh cổ phiếu của DN đó.
- Khi càng sống lâu linh cảm của bạn sẽ càng tốt. Bạn sẽ linh cảm được khi nào nguy hiểm và khi nào an toàn. Bạn sẽ chỉ chuyển tiền thành cổ phiếu khi cảm thấy an toàn.
- Hãy tìm hiểu và theo dõi hành vi của nhà đầu tư nước ngoài, của tự doanh công ty CK, của những người đi lệnh lớn. Khi nào họ mua và khi nào họ bán.
Có rất nhiều thứ có thể suy ra khi ta so sánh tương đương. Càng lâu năm trên thị trường thì bạn càng khó bị săn.
Những gì bạn nhìn thấy là những thứ mà kẻ săn mồi muốn bạn nhìn thấy
Cùng xem một bộ phim, một đứa trẻ 10 tuổi và một ông già 60 tuổi sẽ có những suy nghĩ rất khác nhau. Cùng xem một bản tin trên báo hay tivi với người khác nhau thì thông tin họ thu được cũng rất khác nhau tùy thuộc vào năng lực của họ.
Kẻ săn mồi có gì trong tay? họ có media. Họ sẽ muốn bạn bán hay mua thông qua việc cung cấp các thông tin hàng ngày trên báo chí. Thấm chí trên bảng điện, những gì bạn thấy trên bảng điện là những gì mà kẻ săn mồi muốn bạn nhìn thấy.
Các chuyên gia sẽ khuyên bạn nên mua cổ phiếu này hay cổ phiếu kia. Khả năng cao là khi họ khuyên bạn mua thì họ đã có cổ phiếu đó trong tay và mong nhiều người mua hơn để cp tiếp tục tăng và họ sẽ bán ra đúng thời điểm. Tất nhiên khi họ bán gần hết rồi thì họ mới đưa ra khuyến cáo là cp nào đó có thể giảm.
Rèn luyện năng lực hiểu đúng bản chất của vấn đề khi tiếp thu các thông tin trên mạng. Hãy đặt câu hỏi tại sao họ lại đăng thông tin này vào đúng lúc này mà không phải lúc khác? Có phải họ đang muốn bạn mua hay bán một cổ phiếu nào đó? Giả định bạn muốn mua một cổ phiếu A nào đó sau khi nghe thông tin; hãy đừng mua mà ghi nhớ lại theo dõi cổ phiếu đó theo thời gian; xem phản ứng của cổ phiếu đó có theo đúng như những gì bạn nghĩ không.
Tóm lại bạn là con mồi và bạn phải tự mình biến thành con mồi cứng đầu. Bạn có thể học hỏi từ những con mồi khác nhưng phải biến nó thành năng lực của bản thân bạn.
Đầu tư chứng khoán thực sự không dễ dàng gì. Trong thế giới động vật, kẻ săn mồi hay con mồi đều phải lao động hầu như toàn thời gian trừ lúc đi ngủ. Đơn giản vì con nào cũng muốn tồn tại, nếu muốn tồn tại thì phải bỏ công sức; kẻ săn mồi muốn ngày càng giỏi hơn trong việc săn mồi nếu không nó sẽ chết đói trong ngắn hạn và loài của nó cũng sẽ tuyệt chủng. Con mồi cũng vậy, muốn sống thì phải vừa kiếm được ăn vừa phải thoát khỏi kẻ săn mồi.
Đầu tư chứng khoán hoặc bạn phải toàn tâm toàn ý. Nếu công việc khác quá bận rộn chiếm toàn bộ thời gian thì tốt nhất không nên tham gia vì chẳng có con thỏ nào có thể sống được nếu mỗi ngày chỉ dành ra 1 giờ cho kiếm thức ăn và nghiên cứu tránh kẻ săn mồi.
Các NĐT trên TTCK thường sẽ thất bại bởi vài nguyên nhân chính sau:
1. Không hiểu vì sao mình thắng: Khi mới tham gia vào TTCK thường ta sẽ thắng được vài khoản nhỏ theo kiểu mua sau đó cp tăng giá. Nhưng nếu ta không hiểu được tại sao cp lại tăng và tại sao ta mua giá đó lại có lãi thì ta sẽ không thể lặp lại chiến thắng đó; bạn tham gia kiểu như tung xúc sắc; may thì thắng không may thì thua.
2. Quá tự tin: Quá tin vào suy luận của mình rằng một cp nào đó sẽ tăng và all in vào đó. Việc này chỉ phù hợp với dân chuyên nghiệp; còn nđt cá nhân cần ý thức được rằng mình thiếu kinh nghiệm; cần đa dạng hóa đầu tư.
3. Thiếu kế hoạch: Khi mua một cp không biết lúc nào nên cắt lỗ, lúc nào nên chốt lời. Khi cp tăng thì hoang mang lựa chọn điểm bán; khi cp giảm thì lo lắng mong chờ nó tăng trở lại. Tóm lại khi mua bất cứ cp nào bạn cần phải có một kế hoạch rõ ràng thay vì mù mờ chỉ mua và suy nghĩ rằng khi nào đủ lãi thì bán. Hồi mới đầu tư có những lúc tôi mua cp bởi lý do hết sức vô lý như giá cp lúc đó khá vừa số tiền tôi có; ví dụ tôi có 500tr thì tôi có thể mua được 20.000cp giá 25.000đ. Giờ ngẫm lại mới thấy mình quá bất cẩn với tiền của mình.
4. Quản lý tiền lỏng lẻo: Giai đoạn mới đầu tư thực sự tôi không có ý thức gì lắm về chi phí cho mỗi giao dich, lãi mỗi kỳ,…Tôi chỉ cần thấy tài khoản mình tăng là vui rồi. Thực tế mỗi giao dịch của chúng ta đều mất phí khoảng 0,3% và nếu như ta không trân trọng số tiền mình đang có thì rồi nó cũng sẽ bay mất.
Câu truyện nhà sư và đại thần
Có hai người bạn thân từ thủa nhỏ lớn lên và đi theo hai con đường khác nhau. Một người trở thành nhà sư khiêm tốn, người kia trở thành một vị quan đại thần giàu có và quyền lực. Nhiều năm sau họ gặp nhau, vị quan đại thần béo tốt trong trang phục sang trọng gặp nhà sư gày gò ăn mặc tồi tàn. Vì muốn giúp đỡ bạn mình, vị đại thần nói:
- “Nếu anh có thể học các phục vụ nhà vua, anh sẽ không phải sống bằng gạo và đậu đâu”
Nhà sư trả lời:
- “Nếu anh học cách sống bằng gạo và đậu, anh sẽ không phải phục vụ nhà vua đâu.”
Quan đại thần phải chịu sự gò bó để có tiền thỏa mãn nhu cầu của anh ta trong khi nhà sư học cách sống đơn giản để không cần quá nhiều tiền vì vậy anh ta không phải phụng sự người khác. Kiếm tiền tất nhiên là quan trọng nhưng học cách hạnh phục với những thứ cần ít tiền cũng quan trọng. Một người có thể sống hạnh phúc với khoản thu nhập 10tr/tháng nhưng người khác lại phải cần tới 100tr/tháng mới cảm thấy thoải mái.
Rõ ràng người thứ hai sẽ cần phải nỗ lực nhiều hơn để kiếm tiền trừ khi anh ta có luôn một khoản tiền thừa kế sẵn có. Khi anh phải làm vì tiền thì hầu như chắc chắn anh phải làm những gì mình không muốn. Mức độ hạnh phúc của vị quan đại thần chưa chắc đã hơn của vị sư.
Hãy tưởng tượng thời điểm sáng bạn thức dậy bạn không phải đi làm vì tiền, không phải ra bất cứ quyết định nào vì tiền. Bạn có thể làm những gì bạn thực sự thích làm; bạn hoàn toàn làm chủ 24h/ngày. Bạn cùng lúc phải học cách giới hạn số tiền chi và học cách kiếm nhiều tiền hơn; rồi cũng sẽ tới thời điểm số tiền chi của bạn nhỏ hơn lãi ngân hàng của số tiền bạn có.