Đầu tư chứng khoán (P2: Lợi nhuận từ quyết định mua)

Khi một ai đó chưa từng chạy bộ hoặc chạy bộ rất lẹt đẹt hỏi tôi luyện tập thế nào để chạy tốt hơn. Câu trả lời của tôi thường là đầu tiên bạn phải xây dựng được tình yêu với chạy bộ. Lý do đơn giản là vì tôi thấy người ta đến với chạy bộ đều sẽ bỏ chạy sau cùng lắm 2 tuần chăm chỉ.

Ai cũng hiểu thể thao sẽ giúp mang lại sức khỏe, ổn định cân nặng, tinh thần sảng khoái, ….Nhưng rất ít người có thể duy trì một môn thể thao nào đó hàng ngày. Đánh tay thế nào, đáp chân thế nào, thở ra sao không phải là cái bạn cần biết. Đầu tiên bạn phải xây dựng tình yêu với chạy bộ bằng cách bắt đầu bằng những bài tập đơn giản đủ dễ để vượt qua mà vẫn mang lại một ít lợi ích có thể nhìn thấy được. Duy trì điều đó vài tuần và nâng dần độ khó lên cho tới khi chạy bộ trở thành thói quen.

Trên con đường chạy bộ chỉ có vài khoảng khắc vui vẻ; còn lại đa phần sẽ là trạng thái nỗ lực chiến đấu với chính bản thân mình. Nếu lúc nào bạn cũng vui vẻ khi chạy bộ khả năng cao là bạn sẽ khó có thành tích gì vì bạn luôn tập dưới sức của mình.

Tương tự với đầu tư chứng khoán, muốn thành công bạn buộc phải trải qua những nỗ lực không ngừng nghỉ. Khi bạn giỏi lên thì những người khác cũng giỏi lên, luật chơi trở nên khó khăn hơn. Không có thời điểm nào bạn có thể ngừng lại và nói rằng giờ tôi chẳng cần học nữa.

Bạn không thể hoàn thành 42km chỉ trong 2 tháng tập luyên từ con số 0; tương tự bạn không thể kiếm được tiền chỉ bằng với vốn kiến thức hiện có của mình. Vì vậy tôi nhấn mạnh rằng nếu bạn muốn đi trên con đường này thì phải sẵn sáng bỏ công bỏ sức, phải cực kỳ kiên nhẫn. Hãy bắt đầu thật dễ dàng từ một số vốn cực nhỏ để bạn vừa có thể học tập có được kinh nghiệm vừa xây dựng được tình yêu với nó. Điều đó sẽ giúp bạn đi thật xa.

3. Xây dựng mục tiêu khả thi

Bạn gửi 100 triệu vào ngân hàng 1 năm với lãi suất cao nhất hiện nay là 5,8% thì cứ một năm bạn sẽ nhận được 5,8 triệu. Nhưng một người mới đầu tư chứng khoán thường có một mục tiêu rất bất khả thi như nhân đôi nhân ba tài khoản chỉ trong vài tháng.

Tôi cho rằng ngay cả một nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cũng không dám đặt mục tiêu lớn như vậy. Một mục tiêu quá lớn sẽ tạo ra áp lực rất lớn kích thích bạn liên tục giao dịch. Giao dịch càng nhiều với xác suất thua lỗ cao thì tiền mất càng nhanh.

Mục tiêu ban đầu nên là “không mất tiền” hoặc lợi nhuận đúng bằng lãi suất ngân hàng 5,8%. Người đầu tư đã có kinh nghiệm một năm trở lên có thể đặt mục tiêu gấp 2 hoặc 3 so với lãi suất gửi ngân hàng. Mục tiêu như vậy rõ ràng là vẫn thấp hơn nhiều so với tham vọng nhân hai hay ba tài khoản của người mới đầu tư.

Mới đầu tư bạn phải đầu tư với số vốn rất nhỏ so với số tiền mình đang có; ví dụ như vài chục triệu. Hãy bắt đầu với bài toán dễ vì vốn càng nhiều thì bài toán càng khó.

Quy mô vốn càng lớn thì mục tiêu lợi nhuận % trên vốn càng phải giảm xuống. Điều này trái ngược với tâm lý của một người mới chơi; thường họ sẽ nghĩ rằng nếu tôi có nhiều vốn hơn thì tôi đã có thể kiếm được nhiều tiền hơn và vì vậy họ càng đổ nhiều tiền vào hơn.

Tại sao vốn càng nhiều thì lại càng khó hơn?

Với số tiền nhỏ, danh mục của bạn chỉ cần 1 cổ phiếu. Số tiền càng lớn để quản trị rủi ro danh mục cổ phiếu của bạn sẽ có vài mã. Khi có nhiều mã bạn sẽ khó khăn hơn trong việc phải ra các quyết định cắt lỗ, chốt lời hay giữ nguyên vì thông tin mỗi doanh nghiệp khác nhau và đặc tính mỗi mã chứng khoán khác nhau.

Bạn có thể dễ dàng quyết định cắt lỗ một cổ phiếu khi lỗ vài trăm nghìn nhưng khi khoản lỗ tới đơn vị triệu hoặc trăm triệu thì có thể vì tiếc tiền bạn sẽ không cắt lỗ (vì vậy mà lỗ càng thêm lỗ).

Khi vốn nhiều bạn phải chọn mã có giá cao và thanh khoản cao. Bạn không thể đánh các mã giá trị chỉ vài nghìn một cổ với thanh khoản vài trăm nghìn cp mỗi ngày. Kiểu mã giá cao thanh khoản cao như vậy thường là blue chip; mà blue chip thì giống như xe tải hạng nặng dao động rất yếu. Đây cũng là lợi thế của nhà đầu tư cá nhân số với các quỹ hay tổ chức lớn.

4. Lợi nhuận quyết định ở thời điểm mua

Một cá nhân hay một doanh nghiệp làm thương mại kiếm được lợi nhuận từ chênh lệch giữa giá mua và giá bán. Giá mua càng tốt thì càng dễ bán để kiếm lợi nhuấn. Ví dụ như bạn đang kinh doanh một món hàng A. Món hàng này từ nhà sản xuất tới người tiêu dùng sẽ phải qua các kênh trung gian là B1, B2, B3. Nhà sản xuất bán cho B1 với giá 50 đ, B1 bán cho B2 60 đ, B2 bán cho B3 giá 70 đ và B3 bán cho người tiêu dùng cuối cùng là 100đ.

Nếu bạn là B1 thì gần như bán giá nào bạn cũng có lãi; dễ dàng cạnh tranh với những người bán hàng khác. Nhưng nếu bạn là B3 thì rủi ro thua lỗ sẽ rất cao.

Tương tự trong thị trường chứng khoán, chính thời điểm mua mới là thời điểm quan trọng tạo ra lợi nhuận. Mỗi một quyết định mua phải cực kỳ cẩn thận đòi hỏi rất kiên nhẫn và làm chủ được cảm xúc.

Để ra một quyết định mua một mã cổ phiếu nào đó thường sẽ phải trải qua các bước sau:

Bước 1: Nhắm một con mồi

Bước 2: Xác định giá có thể mua

Bước 3: Theo dõi nó điều chỉnh giá mua nếu cần (Giá có thể tăng hoặc giảm).

Bước 4: Mua và xác định giá cắt lỗ và giá chốt lời.

Cả tiến trình như vậy có khi cả tháng. Điều này trái ngược với những người mới đầu tư; thường họ có tâm lý rất kỳ lạ là cầm tiền ngứa ngáy; phải mua một mã cổ phiếu nào đó. Sở hữu cổ phiếu thì khi giá tăng mới kiếm được tiền còn sở hữu tiền thì ngày mai sẽ vẫn vậy. Vì vậy danh mục của họ thường là đầy cổ phiếu mà không có tiền.

Quyết định mua của họ vô cùng chóng vánh. Nghe một đoạn tiktok hay youtube; nhìn thoáng qua bảng điện và đặt lệnh mua nhanh chóng. Nó giống như việc bạn mua hàng trăm món hàng A từ một người bán chỉ với suy nghĩ rằng mình sẽ bán nó với giá tăng thêm 10%. Bạn quyết định lợi nhuận ở thời điểm bán; ngược hẳn lại với chiến lược đúng. Gần như cầm chắc là sau khi bạn vừa mua thì giá sẽ giảm; nếu có tăng thì tới thời điểm hàng về có thể bán thì giá bằng hoặc thấp hơn giá mua.

Cực kỳ cẩn trọng khi quyết định mua một cổ phiếu nào đó tôi nghĩ gần như là mấu chốt. Còn tiền là còn cơ hội; đừng nghĩ rằng nếu mình không mua thì sau này sẽ không mua được nữa. Thị trường có lên có xuống; hơn 20 năm qua Vn Index cũng cứ loanh quanh trong một dải nhất định; tất cả các cổ phiếu đều dao động hình sin

Một năm có 365 ngày; bạn hoàn toàn có thể đợi tới ngày 360 mới mua và trong 5 ngày sau đó bạn sẽ có lãi đạt mục tiêu mong muốn. Tôi đã gặp tình huống kiểu như vậy rất nhiều lần. Vội vàng mua một cổ phiếu vì nghĩ rằng nó rẻ hơn ngày hôm qua để rồi chứng kiến nó tiếp tục rẻ đi. Tôi ước giá mình có kế hoạch hơn thì đã có thể mua được giá rẻ hơn và nhờ vậy có lãi nhiều hơn.

Hầu như lần nào mua vội vàng tôi thấy đều là những lần mua sai. Khi nghe một ai đó nói về một cp nào đó hay lắm; phản ứng của chúng ta là vào quan sát một lúc và mua luôn. Nếu cp đó trước đó bạn đã nghiên cứu rồi thì còn đỡ; đằng này một cp mới toanh chưa biết gì về nó mà mua thì hầu như chắc chắn là sau đó phải bán lỗ.

Lựa được điểm mua ngoài đòi hỏi kỹ năng còn đòi hỏi kiên nhẫn. Khi chọn được giá mua chúng ta kiên nhẫn đợi giá quay trở lại điểm mua; điều này có thể mất một vài tuần tùy thuộc vào mỗi tình huống. Có thể ta chọn được điểm mua nhưng thường ta khó có thể kìm hãm được ham muốn muốn mua vì cảm giác tiếc nuối khi đáng nhẽ mua lúc đó thì đã ăn được khoản lãi đó rồi. Tôi nghĩ tốt nhất ta nên có một danh sách theo dõi đồng thời và sẵn tiền mặt trong tài khoản.

Các khoảng thời gian giao dịch trong ngày:

• Xác định giá mở cửa 9h-9h15p: Đây là thời điểm mà giá sẽ được phản ánh thông qua tích tụ thông tin từ kết thúc phiên giao dịch của ngày hôm trước. Nếu giá mở cửa cao hơn đóng cửa của phiên hôm trước thì khả năng không có tin gì xấu hoặc không có tin gì cả. Nếu như giả mở cửa thấp hơn giá đóng của của phiên hôm trước thì khả năng đã có gì đó không tốt. Tin ở đây ngoài tin trong nước còn là tin thế giới, đặc biệt là các chỉ số của các nước khác nơi họ vẫn hoạt động vì khác múi giờ.
• 30 phút đầu tiên: sau khi xác định được giá mở cửa lúc 9h15p, đây là lúc giá biến động nhiều nhất. Hầu hết các nđt không có thói quen đặt lệnh ATO mà họ thích giao dịch khớp lệnh trong phiên. Giá sẽ nhanh chóng biến động lên xuống; hầu hết sẽ là nđt giao dịch trong ngày hay vài ngày tham gia. Tổ chức họ sẽ ít tham gia vì tầm nhìn của họ dài hơn nhiều; nếu họ tham gia thì họ sẽ đặt các lệnh rất ít để không làm ảnh hưởng tới giá.
• Trước giờ đóng cửa 14h15->14h30: Đây là giai đoạn tổ chức họ tham gia mạnh các hoạt động mua bán.
• Phiên ATC 14h30-14h45p: đây là thời điểm xác định giá đóng của ngày; là lúc các tổ chức tham gia rất mạnh đặc biệt nếu đó lại ngày thứ 6, xác lập cây nến tuần.

Trong một tuần thì giao dịch thứ hai sẽ đánh chú ý nhất vì nó là kết quả của lượng thông tin mới trong hai ngày thứ 7 và CN. Thứ sáu trong tuần sẽ dành cho các nđt cẩn thận muốn thoát khỏi vị thế để tránh rủi ro cả 2 ngày nghỉ.

Nếu thứ hai cp thiết lập giá thấp nhất hoặc cao nhất trong tuần thì khả năng thứ sáu sẽ có mức giá ngược lại ( cao nhất hoặc thấp nhất). Sự đảo chiều thường sẽ xuất hiện vào thứ sáu.

Những sự phân chia trên chỉ là tương đối. Nó thể hiện chính là 30 phút đầu của phiên sáng và 30 phút cuối của phiên chiều là khoảng thời gian quan trọng nhất trong ngày cần quan sát.

Một giá mua đúng:

Chúng ta cảm thấy sung sướng nhất là mua xong có lãi ngay; nó mang lại sự tự tin cho ta. Đó có thể là giá tốt nhất trong ngày hoặc tốt hơn giá của ngày mai. Vì vậy mua mà có lãi ngay thực sự tốt không gì bằng; chúng ta phải hướng đến điều này. Để đưa được vùng giá mua mục tiêu chắc chắn ta phải dựa vào các chỉ báo (2 tới 3 chỉ báo); sau đó để mua được giá tốt nhất trong ngày hoặc trong vài ngày đòi hỏi một sự kiên nhẫn và chế ngự lòng tham.

Thông thường ta hay lo là giá sẽ tăng nếu ta không mua ngay vì vậy ta mua luôn nhưng cứ thử thống kê các quyết định trong tình huống như vậy, ta sẽ thấy đa phần là sai. Khi ta mua; giá có thể tăng vài phút sau đó nhưng rồi nó lại về giá thấp hơn cả giá ta mua.

Tất cả là bài toán xác suất vì vậy bạn phải thống kê các tình huống ra quyết định của mình sau đó xem có bao nhiêu % là đúng; nếu % đúng lớn chứng tở chuỗi phân tích ra quyết định của bạn là đúng; cứ thế mà phát huy. Nếu % đúng thấp; thấp hơn 50% thì ta nên xem xét lại chuỗi ra quyết định của mình xem nó sai ở đâu để điều chỉnh.

Tôi ngẫm rằng duy trì một lượng tiền mặt trong tài khoản thường sẽ rất hữu ích. Ta có thể chớp thời cơ mua được cp với giá rẻ trong một cơn hoảng loạn. Rất khó để duy trì một lượng tiền mặt liên tục vì khi đã mua cp ta lại phải bán cp nào đó ra để quay trở lại một lượng tiền mặt như ban đầu.

Dừng lỗ (Stop Loss):

Mua sai thì phải dừng lỗ đó là nguyên tắc. Khi chúng ta mua một cp nào đó chúng ta dự báo rằng cp sẽ di chuyển tới một mức giá mục tiêu theo một cách nào đó. Ví dụ như khi nó gặp hỗ trợ dưới giá sẽ bật lên. Nhưng giả sử giá không bật lên thì sao? Thì có nghĩa là nó không đi đúng với dự đoán của bạn (mặc dù xác suất nó bật lên luôn cao hơn so với xác suất nó xuyên thủng); nếu không đúng thì phải bán dừng lỗ.

Nhưng thường lúc này chúng ta lại kỳ vọng rằng nó có thể ở dưới hỗ trợ một hai phiên sau đó sẽ bật lên; và vì vậy trì hoãn bán. Nhưng thực tế khi giá đã ở dưới hỗ trợ không bật lên ngay trong phiên hoặc muộn nhất phiên ngày hôm sau thì hầu như chắc chắn nó sẽ đi tiếp tới hỗ trợ kế tiếp. Chúng ta thì giữ với kỳ vọng tăng trong khi rất nhiều nđt giỏi khác họ đã bán dừng lỗ.

Điều gì làm ta trì hoãn? Mỗi người sẽ cảm thấy thoải mái khi giao dịch một lệnh ở một lượng tiền nào đó. Ví dụ bạn thoải mái với các lệnh 100tr thì khi lớn hơn 100tr bạn sẽ cảm thấy không thoải mái. Bạn sẽ dễ dàng dừng lỗ cho các lệnh dưới 100tr nhưng khi trên 100 tr càng nhiều thì càng chần chờ; và vì vậy càng lỗ.

Khi vào thị trường chúng ta có một lượng vốn nhất định nào đó; ví dụ 500tr. Giả sử chúng ta thắng nâng được số tiền lên thành 1 tỷ chỉ trong 1 tháng thì điều gì xảy ra? Lúc đó mỗi lệnh của chúng ta sẽ nhiều hơn vì chúng ta kỳ vọng thắng nhiều hơn. Lượng tiền đó sẽ lớn hơn khả năng thoải mái của chúng ta vì vậy chúng ta dễ bị đơ khi lỗ. Nó có nghĩa là không hành động một cách nhanh nhậy. Mức tiền thoải mái cần thời gian tăng lên cùng với kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm tích lũy. Nó không thể tăng gấp đôi trong 1 tháng.

Vì vậy nếu bạn thắng; phải giới hạn số tiền mình đánh tăng từ từ thay vì nhồi hết cả vốn lẫn lời vào thị trường. Không sớm thì muộn ta lại trả lại thị trường tiền lời ta kiếm được cộng với số vốn của ta.

Dự đoán càng xa càng dễ đúng

Giả sử giá cố phiếu hiện tại của CTD là 90.000/cp. Bạn có thể dự đoán là trong 5 phút tới giá sẽ tăng hay giảm không? Câu trả lời là không thể dự đoán. Xác suất sẽ là 50:50; nếu xác suất là 50:50 thì chẳng có ý nghĩa gì cả; không thể kiếm tiền từ xác suất này.

Bạn có thể dự đoán trong 1 tiếng tới giá tăng hay giảm so với mức hiện tại không? Cũng không thể. Không thể dự đoán được; việc bạn dự đoán đúng thì chỉ là nhất thời; nếu thử nhiều lần cùng một phương pháp xác suất sẽ về sát 50:50; và vì bạn mất phí giao dịch 0,1% cùng thuế thu nhập 0,1% nên thành ra tài khoản sẽ bào mòn

Bạn có thể dự đoán theo tuần được không? Ví dụ giờ là 1/9 giá là 90.000đ/cp; tới 30/9 sẽ là lớn hay nhỏ hơn 90N? Khả năng bạn đoán đúng sẽ cao hơn nhiều. Theo đơn vị tháng thì xác suất bạn đoán đúng còn cao hơn nữa. Giả định xác suất thắng của bạn là 60%; có nghĩa là cứ 10 quyết định giao dịch với cùng một số tiền thì có 6 qđ đúng và 4 qđ sai thì tài khoản của bạn sẽ tăng lên theo thời gian.

Nếu bạn mua sáng bán chiều; mua hôm nay ngày kia hàng về là bán thì bạn đang tự đẩy mình vào vùng xác suất thắng thấp. Tất nhiên cũng có nhà giao dịch trong phiên; mua bán trong phiên nhưng họ phải là người có rất nhiều kinh nghiệm rồi mới có thể làm được. Họ lựa chọn các loại tài sản có biên độ dao động mạnh và đưa ra ra các qđ mua bán chỉ ăn vài line; khi đoán sai họ nhanh chóng stop loss; khi đoán đúng họ nhanh chóng chốt lời. Chúng ta khó làm thế được; rất dễ lâm vào trạng thái giao dịch quá nhiều.

Thế nên trong một xu hướng tăng của vnindex từ tháng 4/2025 tới nay 9/2025 hẳn cũng sẽ có người chẳng kiếm được đồng nào trong khi rõ ràng tỷ lệ thắng rất cao; nhắm mắt mua đại rồi đậy lại tới giờ mở ra có khi cũng thắng. Họ thua vì họ nhẩy từ cp này tới cp kia; khi mua cp A thấy lỗ hoặc mãi không tăng họ bán rồi mua cp B; cứ như vậy họ nhẩy qua hàng loạt cp và cp nào cũng bán bằng vốn hoặc âm. Họ không nhìn được dài hạn; chỉ nhìn ngắn hạn vài ngày.

Một nđt thành công tôi nghĩ phải là nđt có tầm nhìn dài hạn. Anh ta tự tin dự đoán ở dài hạn và thực hiện theo kế hoạch dài hạn đó bất chấp cp dao động trong ngắn hạn. Suy nghĩ càng ngắn hạn thì càng mất tiền nhanh. Stop loss lúc này có thể khiến bạn không mất hết tiền trong một giao dịch nhưng nó sẽ bào mòn tài khoản của bạn.

Bạn của nđt dài hạn là Chu kỳ. Mọi loại tài sản đều tuân theo một chu kỳ nào đó. Chu kỳ có thể ngắn 1 năm cũng có thể dài 5 năm, thậm chí là 10 năm. Họ nhận biết chu kỳ của mỗi loại ts và nhẩy qua nhẩy lại giữa các loại ts để tối ưu vốn. Chu kỳ khiến xác suất họ đoán đúng đến trên 80%; vì vậy người giàu sẽ càng giàu hơn; họ không áp lực bởi miếng cơm manh áo hàng ngày; họ thảnh thơi đi chơi không cần bám bảng vì họ biết chắc trong dài hạn họ sẽ đúng.

Hãy tưởng tượng một đường xoắn ốc đi lên. Đường dẫn hướng là xu thế; còn đường xoắn ốc là chu kỳ. Giá đất có lúc lên lúc xuống, vàng cũng vậy, nhưng về dài hạn nó luôn dao động quanh một đường thẳng đi lên. Giá của ngày hôm nay có thể thấp hơn 3 tháng trước nhưng cao hơn 1 năm trước.

Sai lầm con bạc

Việc tung đồng xu của lần này ra ngửa hay sấp có phụ thuộc vào kết quả của lần trước đó không? Hoàn toàn độc lập. Hồi xưa (và giờ chắc vẫn có) có phong trào đánh đề trong dân gian. Hàng ngày người ta dự đoán hai con số cuối của giải độc đắc kết quả sổ xố. Nếu dự đoán đúng thì 1 ăn 70. Mỗi bà ghi đề thường có một quyển sổ ghi kết quả của những ngày trước đó. Mấy ông hay đánh đề sẽ nghiên cứu quyển sổ để quyết định hôm nay đánh con nào.

Logic là kết quả đề của ngày hôm nay không phụ thuộc vào kết quả trong quá khứ trừ khi cái lô quay đề có một lỗi nhất quán nào đó. Kết quả đề ngày hôm qua về 23 không có nghĩa là hôm nay không thể về 23. Các ông đánh đề lâu năm lại sinh ra niềm tin rằng mình có thể tích lũy kinh nghiệm đánh đề để có thể tăng khả năng trúng lên; thực tế là xác suất ông ý trúng cũng chỉ bằng xác suất của việc nhắm mắt chọn đại một số.

Trên TTCK ta cũng dễ hay mắc phải điều này. Chúng ta kỳ vọng đoán đúng dựa vào việc đã đoán đúng ngày hôm qua. Khi thắng liên tiếp tiếp chúng ta sinh ra ảo tưởng rằng lần tới cũng sẽ thắng; càng về sau đặt cược càng lớn; cuối cùng thì rồi lần sai cuối sẽ cướp đi toàn bộ thành quả của các lần thắng trước đó. Chúng ta phải nhận thức rằng việc ta ra quyết định của lần này không phụ thuộc vào lần trước ta thắng hay thua; mỗi lần cược là một trận đánh hoàn toàn mới.

Comments

comments