Tôi thấy vấn đề lớn nhất của nhà đầu tư nhỏ lẻ là chốt lời và cắt lỗ. Bản chất mỗi giao dịch của chúng ta là một trò chơi xác suất nơi ta luôn phải đối mặt với khả năng thua và thắng. Năng lực của chúng ta tăng thì khả năng thắng tăng nhưng vẫn luôn có khả năng thua.
Nhiệm vụ của nđt là:
- Số lần thắng nhiều hơn số lần thua trong một khoảng thời gian giao dịch
- Lúc thắng thì thắng nhiều; lúc thua thì thua ít
Việc này rất dễ hiểu, nếu bạn là một người bán hàng thì bạn không thể đòi hỏi món hàng nào bán ra cũng có lãi, mà không chấp nhận lỗ một vài món. Ta phải chấp nhận lỗ một vài lần nhưng lãi trên tổng thể.
Tuy nhiên NĐT lại mắc các lỗi ngược lại với quy luật:
- Khi CP có lãi thì bán rất nhanh dẫn tới lãi mỏng
- Khi lỗ thì bán chậm dẫn tới lỗ nhiều.
- Giao dịch quá nhiều; càng giao dịch nhiều thì mức độ cẩn trọng càng thấp dẫn tới xác suất thua cao, chi phí giao dịch lớn. Ngay cả trong một con sóng tăng ta cũng muốn bán giá cao mua lại giá thấp trong mỗi đợt điều chỉnh nhưng kết quả thường là ngược lại. Ta bán để rồi sau đó lại phải mua lại với giá cao hơn.
- Khi danh mục càng lỗ thì càng có xu hướng không dám đối mặt với vấn đề dẫn tới lỗ càng nặng.
11. Điểm chốt lời và cắt lỗ
Mỗi giao dịch ta sẽ phải xét tới hai yếu tố:
- Xác suất thắng là bao nhiêu?
- Số tiền khi thắng phải lớn hơn số tiền nếu thua càng nhiều càng tốt.
Từ hai câu hỏi này xây lên kịch bản giao dịch:
- Bạn sẽ mua khi nào?
- Giá chốt lời là bao nhiêu và giá cắt lỗ là bao nhiêu
Chúng ta đi vào một ví dụ cụ thể. Trong hình dưới là đường đi của giá, giả định ta chưa xét tới các chỉ báo khác mà chỉ đơn giản là xét giá. Tại mỗi điểm quyết định ta không biết giá tiếp theo mà chỉ biết giá trước đó:
A: Là điểm mua không chắc chắn. Đường hỗ trợ lúc này đang là đường kháng cự trước đó, rất có thể đây là đột phá thất bại. Rủi ro lúc này cao hơn rất nhiều so với lợi ích nếu như giá hỗ trợ phía dưới đường này cách xa.
B: Rủi ro cao hơn điểm A. Đây là lần test đầu tiên xem kháng cự có chuyển thành đường hỗ trợ hay không. Ta chỉ có thể theo dõi và không thể mua tại B.
C: Đây là điểm mua chắc chăn hơn nhiều so với điểm A vì lúc này hỗ trợ đã được test lần 1. Khi ta mua tại C mặc dù giá cao hơn tại B nhưng rủi ro lại thấp hơn vì nó rõ ràng có khả năng tăng nhiều hơn khả năng giảm. Nếu đơn thuần chỉ nhìn giá thì ta sẽ mua tại B vì nó thấp hơn A; đây là lỗi hay mắc của nđt mới, họ dễ đặt lệnh mua khi giá hiện có thấp hơn giá trước đó.
D: Giá đang quay lại test lần 2. Rủi ro thấp hơn B vì đã có test lần 1. Khi giá về đây sẽ xuất hiện lực mua. Ta có thể xem cách bên cung và cầu phản ứng giá tại đây trong một khung giao dịch thấp hơn; ví dụ như khung 15p. Giả sử ta đã mua tại C thì ta cũng phải xem xét D có phải là hỗ trợ không; sẵn sàng bán ra chấp nhận lỗ khi giá đóng cửa thấp hơn hỗ trợ vì nếu hỗ trợ bị phá thì nó sẽ rơi xuống mức hỗ trợ kế tiếp khiến ta lỗ thêm.
E và F: Lúc này đã hình thành lên một xu hướng tăng khi C>A và D>B. Mua ở đây xác suất thắng nhỉnh hơn; số tiền được và mất ngang nhau
G: Đây là điểm kháng cự kế tiếp, là điểm mua không tốt vì khả năng gặp cản bật xuống là rất cao. Khi không vượt được cản này nó sẽ quay lại ngưỡng hỗ trợ test lại. Đây là điểm phù hợp cho việc bán ra mà không phải mua (nếu như bạn đã có hàng trước đó)
Tóm lại tại mỗi điểm khi ta quyết định mua ta phải hình thành một tư duy về xác suất tăng/giảm, được/mất của cp. Xây dựng một kịch bản ta sẽ chốt lời ở giá nào và cắt lỗ ở giá nào. Ví dụ như khi ta mua ở C thì giá chốt lời là điểm dưới G và cắt lỗ là 1 tới 3% dưới ngưỡng hỗ trợ.
Tất nhiên đây mới chỉ xét vấn đề về giá mà chưa xét tới khỗi lượng và các chi báo khác.
Xét ví dụ cổ phiếu ngân hàng TPB đồ thị ngày
Chỉ xem xét giá, không xem khối lượng và các chỉ báo khác:
Khoảng thời gian diễn ra từ 3/4/2023 tới 26/9/2024. Trên đồ thị ta nhìn rõ có 4 đường A,B,C,D mà giá dao động quanh khung này.
Vùng (1):
Giá đi xuyên qua A, sau khi quay lại một lần để test, A trở thành đường kháng cự. Giá đi tiếp tới B, B thời điểm tháng 7/2022 là đường hỗ trợ nên nó thuận lợi đi qua mà không gặp cản gì đáng kể,. Giá tiếp tục đi tới điểm C. C từ 2021 tới 2022 đã 3 lần giá tới đây phải đi xuống, nó là một ngưỡng kháng cự rất mạnh nhưng nhờ đà từ trước giá được kéo lên D.
Đường D trong năm 2022 vừa là hỗ trợ vừa là kháng cự. Giá khi gặp D chỉ chạm đúng 1 phiên sau đó quay đầu giảm mạnh. C trong quá khứ là kháng cự mà không phải là hỗ trợ vì vậy nó dễ dàng xuyên qua C
Vùng (2):
Giá dao động tại C trong 3 tháng. Tại đây có nhiều nđt bán chốt lời có nhiều nđt mới mua vào. Lúc này hầu hết những nđt đã có giá vốn quanh C. Tới tháng 9/2023, sau 3 tháng tích lũy, CP thử đột phá lần 2 vào đường D nhưng lại thất bại và quay đầu giảm.
Vùng (3):
CP dễ dàng xuyên qua B quay lại test đường A; tại thấy rõ một xu hướng giảm được hình thành khi đỉnh sau thấp hơn đỉnh trước và đáy sau cao hơn đáy trước. Ta cũng thấy một khả năng là khi một đường hỗ trợ bị phá vỡ, cp rất dễ xuống ngưỡng hỗ thấp hơn để test. Phương án tốt nhất là phải bán cho dù lỗ khi nhận ra đường B bị phá vỡ và xem xét phản ứng giá tại A để mua lại.
Vùng (4):
A là hỗ trợ mạnh, giá có giảm xuống dưới B cũng chỉ trong phiên và luôn đóng cửa trên hoặc sát B. Nó 2 lần cố gắng vượt B nưhng chỉ tới lần thứ 3 mới vượt ua. Ta để ý là tại kháng cự tùy thuộc vào việc nó là kháng cự mạnh hay yếu mà số lần cố gắng khác nhau. Rất hiếm khi nó có thể đột phá ngay lần đầu tiên vì vậy tại lần test thứ nhất ta nên bán ra chốt lời đợi giá quay lại hỗ trợ dưới thì mua vào.
Vùng (5):
Lần này giá mất 2 lần để có thể vượt qua C. Việc này khá dễ hiểu vì nhiều nđt xem xét lịch sử trước đó sẽ bán ra chốt lời; còn bên mua thì không mua vì xác suất giảm cao hơn nhiều xác suất tăng. Khi quay lại đường hỗ trợ B, nđt lại mua vào đẩy giá tăng lên và thành công vượt qua C ở lần thứ 3 (lại là con số 3).
Vùng (6):
CP tiếp tục nỗ lực phá vỡ đường kháng cự D lần 3 sau 5 tháng. Nó lại đột phá thất bại và quay trở lại test C. Cứ như vậy tới tháng 9/2023 nó đã thành công vượt qua kháng cự D sau 7 tháng kể từ lần cố gắng trước đó.
Trong quá trình này nếu ta mua bán có kịch bản rõ ràng; tuân theo nguyên tắc mua tại hỗ trợ bán tại kháng cự;; xác định được xu hướng tăng giảm của cp qua các lần điều chỉnh thì sẽ có một mớ tiền. Ngược lại ta có thể vẫn cứ mất tiền khi mua bán không theo kịch bản nào cả. Có khi lại làm ngược lại bán ngay tại hỗ trợ và mua tại kháng cự hay mua vào trong một xu hướng giảm (thay vì chỉ tham gia trong một xu hướng tăng).
Như vậy chỉ cần xem xét đường đi của giá; xác định các điểm hỗ trợ và kháng cự, nđt đã có thể có những hành xử tương đối chuẩn xác.
—
Muốn tạo ra tiền ngoài có năng lực bản thân thì còn phải có thời gian và sức khỏe nữa. Sức khỏe thể chất mang tới sức khỏe tinh thần vì vậy bạn sẽ thấy nhiều traider tên tuổi thường cũng tham gia một hoạt động thể thao nào đó. Sức khỏe thể chất mang tới sức khỏe tinh thần nhờ vậy hiểu suất làm việc của họ lớn hơn khiến họ có nhiều thời gian hơn..
Nhưng những nhà đầu tư mới gia nhập vào thị trường thường luôn ở trạng thái là đã có một công việc fulltime và chỉ đầu tư lúc rảnh. Họ có thể đầu tư hết tài sản tích lũy nhưng lại không có thời gian quản lý khoản đầu tư đó trong khi thị trường biến động từng ngày. Hôm nay bán còn có lãi; ngày mai đã có thể trở thành vị thế lỗ. Không có thời gian thì cũng không thể tích lũy dược kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm; và kết cục gần như chức là lỗ.
Tuy nhiên bạn cũng không thể từ bỏ công việc fulltime nhất là khi nó đang là nguồn tiền vào duy nhất để duy trì gia đình bạn. Khi bỏ việc và dựa duy nhất nguồn tiền vào đầu tư bạn tự đặt mình vào trạng thái phải thắng. Bạn sẽ giao dịch nhiều hơn vì quan điểm của bạn là có giao dịch thì mới có tiền. Bạn sẽ thua lỗ và khi muốn quay trở lại công việc fultime thì công việc đó đã không còn ở đó nữa.
Điều đúng đắn bạn có thể làm là vẫn làm tốt cv fulltime và dành thời gan tham gia thị trường với số tiền cực nhỏ mà nếu mất cũng không quá ảnh hưởng gì tới bạn. Tất nhiên ai tham gia vào thị trường cũng từ số tiền nhỏ nhưng rồi họ nghĩ đơn giản vì vậy sẽ all in hết tiền tích lũy vào đó; bạn cần tránh cái bẫy này. Người ta cho bạn thắng một con săn sắt để bắt bạn phải trả một con cá rô.
Hàng ngày hãy dành một tới hai giờ để học tập; để tích lũy kiến thức. Thực hiện một số giao dịch nhỏ để có kinh nghiệm; để hình thành kỹ năng. Và với thái độ rằng đây là cuộc chơi của những con cá mập; chỉ có thông minh mới có thể sống sót; đại loại một thái độ cực kỳ nghiêm túc.
—
Không chặn đầu tên lửa không bắt dao đang rơi:
Một cp tích lũy càng dài thì khi bật nó thường bật càng cao. Khi nó tăng, hãy để nó tăng, đừng rơi ra khỏi con tàu. Trên quá trình tăng nó sẽ có các pha điều chỉnh nhưng rồi nó sẽ lấy lại được đà tăng; bạn cần phải buộc dây vào thân tàu. Đặc biệt khi nó có một đỉnh cũ ở tít trên cao thì khả năng nó quay lại đỉnh cũ đó là rất cao. Đừng nhẩy ra chặn đầu tên lửa.
Một cổ phếu đang giảm giống như một con dao đang rơi; nó sẽ tiếp tục rơi tới khi gặp vật cản cứng đủ mạnh. Trong quá trình rơi có lúc nó sẽ tạm dừng và tăng chút nhưng bạn đừng mua. Hãy để nó rơi tới vùng tích lũy tiếp theo và xác nhận rõ một sự đảo chiều. Và ngay cả khi dừng rơi thì chưa chắc nó đã tăng trở lại mà sẽ tiếp tục tích lũy. Một cp đang vào đà rơi, ở bên kia sườn núi; nếu cầm cp thì hãy thoát ra; nếu cầm tiền thì đừng mua vào; hãy kệ nó; hãy tìm kiếm quả tên lửa tiềm năng khác.
—
Dừng lỗ (Stop loss) rất đơn giản; bạn ra lệnh bán ngay tại mức giá cân bằng hiện tại. Kinh doanh truyền thống thì rất khác; ví dụ như mở quán cafe. Bạn thuê địa điểm, bàn ghế, trang trí, thuê người, mua máy móc,….sau đó nếu có lỗ thì bạn vẫn cứ phải gồng lỗ vì chi phí để cắt lỗ quá lớn; bạn sẽ bán lại tài sản với giá chỉ bằng 1/2 so với lúc mua; có những thứ còn chẳng bán được. Càng phải đầu tư tài sản cố định nhiều thì việc dừng lỗ càng khó khăn.
Tôi đảm bảo với bạn rằng nếu bạn hỏi 100 ông chủ doanh nghiệp rằng bạn muốn mua lại doanh nghiệp của anh ta bằng với giá trị sổ sách (hoặc thấp hơn hoặc với giá 0 đồng) thì 95 ông sẽ đồng ý. Rất nhiều ông chủ DN quá đủ tiền và họ rất muốn bỏ xuống gánh nặng doanh nghiệp xuống; nhưng họ không thể làm được điều đó. Đã leo lên lưng hổ thì rất khó nhẩy xuống.
Ở VN tại sao doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ lại chiếm đa số? Vì người ta muốn thoát ra khỏi công việc kd một cách dễ dàng và với chi phí thấp. Doanh nghiệp càng lớn, càng nhiều tài sản cố định thì càng khó thoát. Rất nhiều doanh nghiệp đăng ký “dừng kinh doanh” không phải vì họ không muốn phá sản mà vì để phá sản là cực kỳ khó; càng lâu năm càng khó phá sản.
Đầu tư chứng khoán thì khác; khi bạn nhận ra một ván cược nào đó không đi đúng như kỳ vọng; bạn bán nó đi và tiếp tục tìm kiếm cơ hội khác. Nếu không bán bạn có thể lỗ thêm, có thể mất dần lãi và mất chi phí cơ hội của tiền. Đau lòng nhất trong một xu hướng tăng là nắm giữ một con cổ không tăng theo xu hướng mà chần chờ không nỡ dứt ra. Tiền có thể không mất nhưng mất cơ hội.
Điểm quan trọng là điểm dừng lỗ của bạn sẽ giống rất nhiều người; và những người khác sẽ bán khi tới điểm đó; cp sẽ có xác suất giảm rất cao. Khi tới điểm cắt lỗ “khối lượng” lúc đó rất quan trọng, khối lượng lớn có nghĩa là nhiều người đang bán; nhưng khối lượng ít có nghĩa là bên bán yếu; bên mua thì đang đợi giá giảm thêm để mua vì vậy không nhẩy vào. Tương tự khi một cp đang tăng thì dập dờn đi ngang với khối lượng thấp thì khả năng bên bán chưa muốn bán còn bên mua thì vẫn kỳ vọng giá giảm để mua.
Tại sao giá rất nhậy cảm với các đường trung bình động MA? vì rất nhiều người đang ra các quyết định của họ theo MA. Khi bạn làm trái với chỉ báo có nghĩa là bạn đang đi ngược lại số đông; lúc đó chỉ có thể kỳ vọng vào một Bear-Trap.