Tập trung đầu óc: Điều kiện thành công

Có thể định nghĩa đơn giản về sự tập trung đầu óc như sau: tập trung
đầu óc là năng lực tập trung sự chú ý vào chính công việc đang làm. Đó
có thể là đọc sách, nghe nhạc, rửa bát, chuyện trò hay giải quyết vấn
đề chuyên môn, nghề nghiệp. Có một thực tế không thể phủ nhận là hiện
nay phần lớn chúng ta không biết tập trung đầu óc. Thậm chí khả năng
tập trung sự chú ý vào những việc bình thường nhất cũng được coi là một
cố gắng lớn lao. Cho nên lấy lại sự tập trung chú ý khi có cái gì làm
chúng ta phân tán tư tưởng và lập tức trở lại tập trung như trước đó
cũng được coi là một năng lực. Sự tập trung đầu óc là thành phần quan
trọng cấu thành trí tuệ của chúng ta, bởi nếu không có nó thì sự phát
triển bản thân mỗi con người rất khó có thể được thực hiện. Sự tập
trung chú ý có thể diễn ra trong khoảng vài giay đến vài chục giây đồng
hồ, nhưng sau thời gian nghỉ, nó chỉ có thể được trở lại nhờ ý chí mạnh
mẽ của mỗi người.

Về tầm quan trọng đặc biệt của khả năng tập trung đầu óc, cả các
giáo sư tâm lý học cũng như các bậc thầy về yoga và triết học Phật giáo
đã đề cập nhiều. Giáo sự đại học Chicago Mihaly Csikszentmihalyi mà
chúng ta vừa nhắc tên trên kia đã bỏ ra trên dưới 20 năm để nghiên cứu
điều “suốt đời ám ảnh” ông – như một số người khẳng định – là những tác
nhân ảnh hưởng đến hạnh phúc con người. Các công trình nghiên cứu đã
chứng minh rằng cái làm cho mỗi trải nghiệm trở nên thoải mái, dễ chịu
là trạng thái tập trung đầu óc thật sâu, đến mức bản thân con người
hoàn toàn chìm đắm trong công việc đang làm. Trạng thái này cũng có tên
gọi là “chìm đắm” – bởi một người, khi ở trong trạng thái này sẽ làm
việc hết sức mình, bản thân anh ta chính là cái anh đang làm, anh ta
mất hết cảm giác về tự thức. Chúng ta hãy hình dung một nhà phẫu thuật
tim mạch trong một ca mổ phức tạp hay một vận động viên leo núi đang
trên đường chinh phục một ngọn núi cao – sự tập trng đầu óc cao độ là
điều kiện dẫn tới thành công trong những công việc họ đang thực hiện.
Khi mọi hoạt động kết thúc, đó cũng là lúc ý thức trở lại trong đầu óc
họ. Sau những lần như thế, con người ta trở nên mạnh mẽ hơn, giàu có
hơn về những trải nghiệm và những năng lực mới.

Điều khiển bản thân bằng sự thận trọng và tập trung chú ý vào những
mục tiêu nhất định cũng có thể coi là một kiểu đầu tư về tâm lý. Sự chú
ý được tập trung vào cái gì, điều này đang trở thành nội dung của cuộc
đời ta. Như vậy chúng ta có cái để mà phấn đầu vươn lên. Chúng ta hãy
hình dung một cuộc gặp gỡ bạn bè. Một người quan tâm đến việc thiết lập
các mối quan hệ, cho nên tỏ ra cởi mở, mạnh dạn, cố gắng làm quen với
những người mới, người khác lại giữ kẽ, tìm cho mình sự an toàn tuyệt
đối, luôn phải cân nhắc trước sau xem mình có phù hợp với nhóm người
này không, so với ai mình tỏ ra trội hơn, so với ai mình chưa được
bằng, người bạn đời có thể phản bội mình để chạy theo ai trong số đó,
ai mình có thể yên tâm. Chúng ta dễ dàng nhận ra ai trong số những
người có mặt tại cuộc gặp gỡ đó đã có sự đầu tư tốt nhất về năng lượng
tâm lý, một sự đầu tư mang lại những thành công lớn lao trong cuộc
sống.

Điều kiện khá quan trọng tạo ra năng lượng tâm lý là sự ngăn nắp
trong bộ óc của chúng ta. Nhưng để sự chú ý nhằm vào hướng nào cho phù
hợp và hiệu quả thì cần phải xác định rõ ràng xem những mục tiêu cơ bản
nhất đối với chúng ta là cái gì. Cột mốc chỉ đường quan trọng nhất ở
đây là những nhu cầu mang tính tổng hợp trong cuộc đời mỗi con người.
Mong muốn đáp ứng các thứ nhu cầu sẽ là động lực thúc đẩy chúng ta hành
động. Vì vậy cần phải giữ mối liên hệ chặt chẽ với các nhu cầu tối cần
thiết và không đồng nhất chúng với các chiến lược, chiến thuật, nghĩa
là với các phương thức cụ thể để đáp ứng nhu cầu. Nhằm phục vụ cuộc
sống của mình, tất cả chúng ta đều cần không khí, cần ăn uống, nghỉ
ngơi, cần sự gần gũi, an toàn, song cách thức đáp ứng những nhu cầu này
lại rất khác nhau. Tập trung đầu óc đối với chúng ta không phải lúc nào
cũng là điều dễ dàng. Có người không tập trung chú ý được ngay cả khi
ngồi nghe buổi hòa nhạc mà mình chờ đợi từ rất lâu và người biểu diễn
là một nghệ sĩ mình ngưỡng mộ… Mỗi người chúng ta có sự nhạy cảm khác
nhau đối với những tác động khác nhau. Sự khác nhau này chủ yếu có xuất
phát điểm từ cấu tạo tâm lý của mỗi người và từ việc chúng ta nhận thức
như thế nào về ý nghĩa của các tác động khác nhau đó. Chẳng hạn như khi
chúng ta để tâm nhiều hơn đến cuộc trò chuyện với người thứ hai thật sự
toàn tâm toàn ý với điều đang làm thì rõ ràng chúng ta ít quan tâm đến
những điều đang diễn ra xung quanh. Nhu cầu của chúng ta càng lớn bao
nhiêu thì chúng ta càng tập trung đầu óc bấy nhiêu vào việc đáp ứng nhu
cầu đó. Trong nhịp sống khẩn trương hàng ngày như hiện nay, thật khó
nhận dạng một cách nhanh chóng và chính xác các loại nhu cầu, khó trả
lời hàng loạt câu hỏi do chính mình nêu ra, cái gì là cơ bản ở đây, hay
tại nơi nào khác. Khi chúng ta không giữ mối liên hệ với các nhu cầu
của bản thân, chúng ta có thể cảm thấy chán nản. Đó là tín hiệu cho
thấy chúng ta không làm cái chúng ta muốn, không làm cái chúng ta thật
sự muốn.

Bằng cách nào chúng ta có thể tập trung chú ý tốt nhất, điều đó phụ
thuộc vào chuyện chúng ta làm gì trong cuộc đời mình và chúng ta trải
nghiệm cái đó như thế nào. Chúng ta rèn luyện năng lực tập trung đầu óc
hay đúng hơn là chúng ta cho phép đầu óc mình chạy theo những ý nghĩ
lẫn lộn, chồng chéo nhau và những cảm xúc trái ngược nhau của mình. Đầu
óc chúng ta càng trống rỗng bao nhiêu, càng tự do bao nhiêu thì chúng
ta càng dễ tập trung chú ý vào những nhu cầu của mình và dễ xác định
những giá trị ưu tiên cho cuộc đời mình.

Sự rèn luyện một cách có ý thức năng lực tập trung đầu óc trong cuộc
sống hàng ngày của chúng ta sẽ cho phép tận dụng hiệu quả hơn thời gian
của mỗi người và chuẩn bị tinh thần để chúng ta bước vào những trải
nghiệm mới.

Năng
lực tập trung tư tưởng một phần có được do gen di truyền song một phần
do chúng ta tích lũy từ môi trường xung quanh, nhưng giống như các tiềm
năng khác, nó có thể được phát triển thông qua rèn luyện. Trong bất cứ
tình huống nào chúng ta có mặt, ở bất cứ nơi nào chúng ta xuất hiện,
chúng ta mang trong mình toàn bộ lịch sử bản thân, toàn bộ những gì đã
trải qua, những kinh nghiệm đã tích lũy. Hầu như chúng ta tập trung đầu
óc một cách máy móc vào những thứ chúng ta cho là cơ bản với mình,
những thứ làm nên sự đam mê của chúng ta hoặc là nhu cầu thiết yếu
nhưng hoàn toàn có ý thức. Giữa đám đông, chúng ta có thể ngay lập tức
chú ý đến chàng trai mà từ lâu ta có cảm tình, còn trên bãi biển, một
người sưu tập đá quý có thể nhìn thấy ngay những gì cần cho bộ sưu tập
của mình ở nơi mà người khác chỉ thấy vài viên đá bình thường như bao
viên đá khác.

Vấn đề nảy sinh khi chúng ta không thực sự coi trọng những ý thức cụ
thể và một chiến lược đáp ứng các loại nhu cầu trong khi các nhu cầu
này tác động rất lớn đến chúng ta. Sự coi thường hay cố ý bỏ qua đó,
không giúp chúng ta tìm kiếm những cách giải quyết mới. Nó giam hãm
chúng ta trong một thứ cạm bẫy của cái mà chúng ta nghĩ là sáng kiến
duy nhất về cuộc đời mình. Từ đó sinh ra sự cứng nhắc thay cho uyển
chuyển, linh hoạt, và thay cho những khả năng mới có thể có. Vì thế,
chúng ta đồng thời sử dụng khái niệm thả lỏng đầu óc. Bởi vì trong sự
tập trung tư tưởng không cần thiết phải căng thẳng và lo lắng đến mức
bị ám ảnh hàng ngày.

Những người theo đạo Phật, để miêu tả trạng thái thiền của đầu óc đã
sử dụng khái niệm tập trung và thả lỏng đồng thời. Tập trung toàn lực
cho một công việc đã chọn không có nghĩa là đầu óc cứ phải căng ra. Một
trong số các bậc thầy về thiền đã nói với các học trò: Nếu con ăn thì
con cứ ăn, nếu con đọc sách thì con cứ đọc sách. Bữa nọ, một trong số
các học trò nhìn thấy thầy đọc sách khi ăn, liền hỏi: Thưa thầy, thế
này là thế nào, thầy dạy chúng con phải hoàn toàn tập trung tư tưởng
cho một công việc đang làm, thế mà chính thầy lại không thực hiện điều
đó, là nghĩa làm sao? Ông thầy trả lời: Nếu con ăn thì con cứ ăn, nếu
con đọc thì con cứ đọc, còn nếu con vừa ăn vừa đọc thì con cứ vừa ăn
vừa đọc.

Một người Ba Lan kể rằng cách đây không lâu ông ta đã có mặt trong
buổi báo cáo dẫn luận về thiền. Đến phần trả lời câu hỏi thắc mắc, thầy
nói ngay: Trước khi mọi người đưa ra câu hỏi, tôi xin trả lời chung cho
tất cả các câu trả lời đó: Thực hành thật nhiều vào!

Rèn luyện năng lực tập trung tư tưởng là vũ khí tự về trước sự phân
tán đầu óc, là vũ khí bảo vệ hữu hiệu trước những ý thích tùy hứng của
con người. Việc rèn luyện này dựa trên sự quan sát trí óc mình và quan
sát những cảm nhận xuất hiện trong đó: tư duy, cảm xúc, nhu cầu. Mỗi
người trong số chúng ta đều có rất nhiều trạng thái ý thức và những
tính cách nhỏ lẻ của riêng mình. Theo ông Ken Wilber, người sáng tạo
ngành tâm lý học hội nhập, con số các tính cách nhỏ lẻ này bình quân ở
mỗi người là khoảng mười hai. Ở những thời điểm khác nhau của cuộc đời
mình, thậm chí trong từng ngày, chúng ta thường đồng nhất bản thân mình
với các trạng thái do mình lựa chọn. Chẳng hạn như nếu chúng ta tức
giận thì cái “tôi” của chúng ta, tức bản thân chúng ta trong thời điểm
đó, chính là nỗi tức giận. Một lát sau, khi chúng ta tràn đầy âu yếm,
chan chứa yêu thương ôm con vào lòng thì cái “tôi” của chúng ta trở
thành một ông bố hay bà mẹ rất mực thương con. Cái làm nên giá trị của
sự tập trung đầu óc chính là việc chúng ta điều khiển bản thân một cách
có ý thức bằng các tình huống như thế hoặc ít nhất là chúng ta nhìn
thấy các tình huống như thế. Và chính nhờ sự tập trung đầu óc, chúng ta
không gắn chặt mình vào các vai diễn, không phủ định chúng mà chỉ quan
sát chúng, rút ra kết luận và lựa chọn cách giải quyết tốt nhất mà
chúng ta có thể lựa chọn thời điểm nhất định. Không tập trung đầu óc,
chúng ta không thể ý thức được vấn đề chúng ta sống bằng cách nào,
chúng ta thiết lập các mối quan hệ như thế nào, với thế giới quanh ta,
các mối quan hệ với những người khác. Chúng ta không sống một cách có ý
thức, điều đó không phải do chúng ta lựa chọn, mà cuộc sống lựa chọn
thay cho chúng ta. Chúng ta chỉ có một ảnh hưởng hạn chế trong chuyện
chúng ta đóng góp gì vào cuộc đời của những người khác, chúng ta chia
sẻ gì với thế giới của chúng ta.

Cần phải rèn luyện hàng ngày để trong bộ óc hình thành trạng thái có
khả năng trở thành người quan sát tất cả những gì diễn ra bên ngoài.
Khi đó chúng ta có thể tự neu cho mình câu hỏi, ai đang chỉ đạo chúng
ta, bộ phận nào của tâm lý chúng ta có ảnh hưởng lớn lao nhất đến việc
đưa ra những lựa chọn mang tính sống còn đối với cuộc đời ta và liệu
những lựa chọn đó có thiết thực với cuộc sống của chúng ta không?

Như đã trình bày, khả năng tập trung đầu óc là năng lực có thể có
được do rèn luyện hàng ngày. Cuộc sống hiện đại mang đến cho chúng ta
bao nhiêu tác động khách quan khiến cho việc tập trung chú ý thực sự
trở thành một nghệ thuật. Vì vậy, nếu gần đây đã xảy ra trường hợp một
tháng đôi lần bạn quên khóa cửa khi ra khỏi nhà hoặc đã lên xe máy đi
được một đoạn rồi mới chợt nhớ ra là chưa tắt tivi, còn ở nơi làm việc
thì không tập trung tư tưởng để làm một việc gì cho đến nơi đến chốn
trong vòng mười lăm phút đồng hồ thì đó cũng chưa phải là lý do để bạn
bi kịch hóa tình hình. Những người như bạn đâu phải ít. Quan trọng là
bạn có nhận ra là mình đang bị mất tập trung và xác định quyết tâm rèn
luyện để thay đổi hiện trạng đó hay không. Dưới đây xin đưa ra một số
gợi ý để bạn tham khảo và áp dụng:

1. Nếu bạn phải hoàn thành một nhiệm vụ nào đó, bạn hãy bắt đầu từ
việc lựa chọn cho mình một nơi làm việc thích hợp. Điều quan trọng
trước tiên là ở đó bạn có cảm thấy thoải mái và dễ chịu không và đó có
phải là nơi tạo thuận lợi cho bạn tập trung đầu óc hay không. Tại nơi
làm việc, nếu bạn phải ngồi cùng với mấy đồng nghiệp khác trong một
phòng và bạn rất dễ bị phân tán tư tưởng, bạn hãy mạnh dạn đề nghị các
đồng nghiệp nói chuyện nhỏ thôi, và nếu họ có nhu cầu gặp nhau dài dài
thì họ phải chọn nơi khác để mà gặp gỡ.

2. Bạn hãy đặt bàn làm việc của mình sao cho đằng sau bạn không có
ai có thể đứng được. Phía trên màn hình máy vi tính hay bàn làm việc,
bạn nên treo một tấm ảnh mày xanh lá cây để trong những lúc mất tập
trung, bạn có thể hướng cái nhìn của mình vào đó. Màu xanh lá cây có
tác dụng rất tốt để đôi mắt bạn nghỉ ngơi.

3. Thỉnh thoảng (tốt nhất mỗi tiếng đồng hồ một lần), bạn giải lao
khoảng 5 – 10 phút. Bạn nên đi lại ngoài hành lang hoặc đứng ngắm cảnh
bên cửa sổ, lấy nước cho đầy bình nếu trên bàn làm việc của bạn luôn có
một bình nước.

4. Bạn không nên nghỉ ngơi bằng cách nhân tiện làm một việc gì khác
cái công việc đang phải hoàn thành. Nếu bạn nghĩ là mình luôn phải
chuẩn bị tư thế để ai muốn gặp mình là dễ dàng gặp được ngay thì đó là
một suy nghĩ sai lầm. Vì vậy bạn hãy tắt máy điện thoại và không quan
tâm đến chuyện nhận e-mail bất cứ lúc nào. Bạn hãy tự thỏa thuận với
mình là bạn chỉ quan hệ với những người đang tìm kiếm mình khi nào bạn
hoàn thành công việc cần làm hoặc hoàn thành phần công việc cụ thể nào
đó trong cái công việc đang phải hoàn thành.

5. Bạn hãy phân loại công việc và xác định các phương pháp hoàn thành các công việc phải làm.

6. Nếu có thể được thì thỉnh thoảng bạn hãy thay đổi chỗ ngồi làm
việc của mình. Một phần công việc bạn có thể làm tại bàn làm việc hàng
ngày, một phần có thể làm ở nơi nào đó ngoài văn phòng ấy. Một số công
việc bạn có thể giải quyết trong lúc ăn trưa, nếu được.

7. Bạn hãy rèn luyện thường xuyên. Nếu có điều kiện, bạn cần vận
động vào buổi sáng. Bạn hãy cố gắng chơi thể thao một – hai lần trong
tuần. Bạn không nên làm những công việc quan trọng đòi hỏi tập trung
đầu óc cao độ ngay sau khi vừa kết thúc các bài tập cường độ cao tại
phòng tập thể hình hay vừa tập xong bài aerobic.

8. Bạn hãy thường xuyên huy động trí tưởng tượng của mình. Trước khi
bạn bắt đầu một công việc nào đó, hãy nhớ lại hoàn cảnh mà bạn đã từng
phải tập trung đầu óc. Không quan trọng hoàn cảnh đó liên quan đến cái
gì ngày hôm nay. Bạn hãy gọi về trong óc mình hình ảnh gợi lại hoàn
cảnh đó và nhớ lại những tình cảm đã theo sát bạn khi đó. Bài tập này
bạn nên tiến hành ngay trước khi bắt tay vào công việc. Tốt nhất là bạn
hãy lặp lại trước khi thực thi bất cứ nhiệm vụ nào.

9. Bạn nên nhớ rằng uống nước rất tốt cho việc tập trung đầu óc và
đánh thức bộ óc làm việc. Bạn nên tránh cà phê và những đồ uống có tác
dụng kích thích khác.

10. Bạn hãy ăn uống đầy đủ, nhưng đừng ăn quá nhiều. Ăn hạt dẻ chẳng
hạn, sẽ giúp ích cho tập trung đầu óc, nhưng bạn nên tránh ăn những thứ
nhiều mỡ. Bạn hãy nhớ rằng chúng ta ít khi cảm thấy ân hận là mình đã
ăn quá ít…

11. Bạn hãy ngủ đủ thời gian mình thấy cần phải ngủ. Khi bạn thấy
mình đã ngủ đẫy giấc, thấy tỉnh táo, bạn sẽ dễ dàng tập trung để hoàn
thành công việc phải làm hơn. Bạn hãy cố gắng sống phù hợp với nhịp
sống quen thuộc của cơ thể bạn – cà phê là yếu tố cần thiết để bạn tỉnh
táo nhưng rượu lại không phải là thứ có tác dụng an thần.

12. Về lâu dài, làm 5 việc một lúc là không đem lại lợi ích gì lớn.
Cho nên tốt nhất bạn nên làm các công việc theo thứ tự. Bạn hãy bắt đầu
bằng việc lập kế hoạch. Bạn cũng nên xác định xem cái gì là quan trọng
nhất với mình, cái gì có thể gác sang một bên, làm sau cũng “chưa chết
ai”.

13. Bạn hãy tự thưởng cho mình cái gì đó sau khi hoàn thành kế hoạch
đề ra. Đó có thể là một niềm vui nho nhỏ – như đọc một bài báo hay hoặc
lướt qua một trang mình yêu thích trên Internet.

14. Nếu bạn hay bị phân tán đầu óc do có cái gì đó làm bạn buồn
phiền thì hãy dành thời gian đặc biệt cho các ý nghĩ đó. Bạn hãy thỏa
thuận với chính mình là hàng ngày, trong khoảng thời gian từ 16.40 đến
17.10 chẳng hạn, bạn có thời gian để cân nhắc vấn đề này. Khi trong
ngày bạn bị phân tán tư tưởng vì một ý nghĩ khó chịu nào đó, bạn hãy
định thời gian giải quyết nó vào một giờ cụ thể sau đó.

15. Bạn không nên theo dõi quá thường xuyên và sát sao những tiến bộ
của mình, vì điều này cũng góp phần làm đầu óc bị phân tán thêm.

Một trong số các tác giả của cuốn sách “Học như thế nào để học tốt”
tiến sĩ tâm lý học Przemyslaw Babel, khi trả lời phỏng vấn đã cho biết
lý do xuất bản cuốn sách này: “Tôi nhớ rất rõ rằng hồi còn nhỏ, khi cắp
sách đến trường, tôi không bao giờ được các thầy cô chỉ dẫn phải học
như thế nào. Tôi thường xuyên phải nghe: “Nhắc lại nào, đọc lại lần
nữa, học thuộc đi”. Trong khi đó, có biết bao phương pháp để học hiệu
quả hơn mà vẫn cảm thấy thoải mái, dễ chịu. Học đâu phải chỉ là nhồi
nhét cho thật nhiều vào đầu, như nhiều người vẫn nghĩ. Bước đi đầu tiên
đến với tri thức là học cách tập trung đầu óc”.

Một bà mẹ có cậu con trai tám tuổi đang học phổ thông cơ sở kể: “Con
trai tôi chưa bao giờ được nhận danh hiệu “học sinh giỏi”, không phải
vì nó đần độn mà chỉ vì nó gặp khó khăn trong việc tập trung đầu óc.Cái
gì cũng có thể làm nó phân tán tư tưởng. Khi nó bắt tay vào làm bài tập
ở nhà, bài nào nó cũng làm được một tí rồi bỏ dở dang vì còn phải bật
máy tính lên xem. Tôi đã cố gắng học cùng với con, nhưng cả lúc có mẹ
bên cạnh, nó cũng không ngồi yên được mười lăm phút bao giờ. Cuối cùng
tôi phải rèn luyện cho nó cách tập trung đầu óc thông qua các trò chơi.
Tôi hiểu ra một điều rằng trẻ con không chỉ học bằng cách ôm khư khư
cuốn sách trong tay”.

Qua lời kể trên, chúng ta có thể rút ra kết luận đầu tiên: Muốn giúp
trẻ học, những người làm cha làm mẹ phải tập cho con năng lực tập trung
đầu óc, không chỉ trong thời gian nhất định mà việc làm này mang tính
lâu dài. Trợ giúp đắc lực cho năng lực này có thể là đồ chơi và các trò
chơi. Mà không nhất thiết phải là các loại đồ chơi đắt tiền, hiện đại,
ngược lại, có thể chỉ là các thứ đã có từ trước, đã quen thuộc với trẻ
từ nhiều năm. Mỗi tấm bảng, mỗi hộp xếp hình trí uẩn, mỗi trò chơi ghép
tranh… không chỉ đem lại cho người chơi sự thoải mái, dễ chịu, có tác
dụng thư giãn, mà đó là hình thức rèn luyện thói quen, năng lực tập
trung đầu óc. Trò chơi ghép tranh, xếp hình đòi hỏi sự liên tưởng và
không ngừng tìm kiếm những hình dáng, màu sắc khớp nhau, nó cũng đòi
hỏi phải tập trung tư tưởng trong một thời gian dài cho một động tác
nhất định. Đây chính là thứ trẻ em hiện nay đang gặp vấn đề vì đặc
trưng cơ bản của trẻ là “cả thèm chóng chán”. Nhờ trò chơi ghép hình,
ghép tranh, trẻ có thể tập được thói quen tập trung đầu óc cho một công
việc nhất định, chẳng hạn tập trung trong khoảng nửa tiếng đồng hồ.

Ở các nước mà hình thức giải ô chữ phát triển, đây cũng là hình thức
rèn luyện tuyệt vời. Tốt nhất nên tổ chức việc làm này với sự tham gia
của tất cả các thành viên trong gia đình. Nếu trong nhà có bố, mẹ và
con thì nên mua ba loại ô chữ cho ba đối tượng khác nhau. Nhưng chú ý
là trước khi trẻ có bài kiểm tra về lịch sử thì cần mua loại câu đố chữ
liên quan đến đề tài lịch sử. Cả nhà ngồi cùng một phòng nhưng mỗi
người độc lập giải các ô chữ của mình. Tuy là giải trí cùng nhau nhưng
mỗi người làm một việc. Như vậy bố mẹ cho con cái thấy là mọi thành
viên trong gia đình đều có chung một mối quan tâm, song vẫn có thể thi
đua xem ai là người đầu tiên giải được. Trẻ em rất thích không khí thi
đua như thế. Chúng không có cảm giác là mình đang học, nhưng đây lại
chính là cách rèn luyện năng lực tập trung đầu óc có tác dụng rất tốt
đối với việc học hành của chúng ở trường cũng như ở nhà.

Có rất nhiều phương pháp, nhìn bề ngoài chỉ là các trò chơi nhưng
thật sự giúp trẻ học tập tốt. Nhiệm vụ của các bậc cha mẹ và các thầy
cô giáo là lựa chọn phương pháp phù hợp. Có một nguyên tắc rất cơ bản,
đối với người lớn cũng như đối với trẻ em: cái gì gây sự chú ý thì nó
sẽ tự ngấm vào đầu. Ngày nay, ở phần lớn các quốc gia trên thế giới,
học sinh phải sống và học tập dưới sức ép của điểm số. Các bậc cha mẹ
chỉ trông chờ ở chúng những kết quả học tập tốt. Các vị không quan tâm
đến chuyện nếu cứ như thế, trẻ sẽ mất hứng thú và niềm vui học hành.
Trong khi đó học thực chất là tìm hiểu thế giới. Cần chỉ ra cho trẻ
thấy rằng những gì chúng đang học không phải khi nào cũng hấp dẫn,
nhưng nhờ tập trung vào việc học, chúng hiểu biết hơn về thế giới xung
quanh chúng, rằng cái kiến thức mà chúng đang từng bước tích lũy sẽ
giải thích cho chúng hiểu những gì chúng quan sát thấy hàng ngày. Đây
là việc đáng làm, bởi vì chúng ta dễ dàng thấm vào đầu những gì hấp dẫn
chúng ta. Những người có niềm say mê bao giờ cũng tập trung đầu óc cho
cái mình thích, ngốn kiến thức nhanh, biết đến từng chi tiết mà không
cần cố gắng nhiều.

Chính vì vậy mà nhiệm vụ của các bậc làm cha làm mẹ là giúp đỡ con
cái rèn luyện khả năng tập trung đầu óc trên cơ sở đó chúng sẽ tự
nguyện và tự mình đến với tri thức.

Năng lực tập trung đầu óc để hoàn thành công việc hiệu quả, một
chuyện tưởng như đã quá phổ biến, một điều kiện tưởng chừng ai cũng
biết để nghĩ đến thành công trong bất cứ việc làm nào, nay bỗng dưng
phải nêu ra, phải phân tích lại. Có chuyện này là do chúng ta sống
trong những điều kiện mới của cuộc sống hiện đại. Đây đó chúng ta được
nghe những câu cửa miệng: “Ở đây không thể tập trung làm được một việc
gì” hay “Mọi người có để cho tôi làm việc không?”. Đổ lỗi cho khách
quan kiểu này hiện nay có khi bị coi là thiếu năng lực tập trung đầu
óc, là tự lấy đi cơ hội để tạo dựng cho mình đặc tính rất cơ bản làm
nên thành công cho mỗi hoạt động, đó là tập trung tư tưởng trong mọi
hoàn cảnh, bất kể điều kiện xung quanh thế nào. Cần phải nhắc lại rằng
thiếu khả năng tập trung đầu óc không những không hoàn thành công việc
được giao, từ việc đơn giản nhất là cắt cỏ đến việc khó nhất là soạn
tác phẩm cho dàn nhạc giao hưởng, nhưng khó khăn hơn cả vẫn là bắt tay
vào làm những việc nhằm hoàn thiện bản thân mình để đáp ứng đòi hỏi của
cuộc sống, trong những điều kiện mới. Thời đại ngày nay là thời đại
không ai, không cái gì có thể thành công một cách dễ dàng. Muốn có
thành công phải đổ mồ hôi, phải không ngừng rèn luyện. Cái giá phải trả
tuy lớn như vậy, song nếu có ý chí và nghị lực, chúng ta vượt qua khó
khăn và vươn tới thành công.