Triết học phật giáo (P2: Vô thường là gì?)

Vô thường là một trong ba pháp ấn (Khổ, vô thường, vô ngã). Mọi thứ đều vô thường, có nghĩa là không có gì bất biến, mọi thứ đều phải tuân theo quy luật sinh lão bệnh tử. Vô thường là cơ sở quan trọng trong phật giáo vì nếu như mọi vật là bất biến thì ở trạng thái nào vẫn cứ ở trạng thái đó, đã sướng thì cứ sướng mãi, đã khổ thì cứ khổ mãi.

Nếu sự vật đều không biến đổi thì chưa chắc đã có con người vì loài vật không có tiến hóa. Nếu vật sinh ra cứ sống mãi mà không chết thì thế giới này chắc phải tệ lắm. Con người ai cũng muốn sống, khoa học cũng đang cố gắng tìm cách kéo dài sự sống; nhưng nếu một ngày nào đó con người tìm ra phương pháp để sống mãi mãi thì đó cũng là ngày quả bom hẹn giờ cho thế giới này được kích hoạt.

Nhận biết vô thường giúp ta biết quý từng giây phút chúng ta có ở hiện tại mà không tiếc nuối quá khứ hay vọng tưởng tới tương lai. Giúp ta hiểu rằng khi sinh ra ta không mang gì tới thế giới này và khi chết đi ta cũng không thể mang gì theo. Có người cả đời người tích lũy tài sản bằng mọi cách để cuối cùng ra đi trong tiếc nuối rằng mình đã quá coi trọng vật ngoại thân mà bỏ bê nhiều thứ quý giá khác.

Vô thường sinh khổ nhưng nếu không có vô thường thì chưa chắc cuộc sống đã đáng sống. Nhận biết vô thường không phải để than khóc hay lo lắng mà hiểu rằng đó là quy luật tất yếu. Vô thường bao gồm 1. Thân vô thường; 2.Tâm vô thường và 3.Hoàn cảnh vô thường.

1. Thân vô thường

Là sự thay đổi của cơ thể vật lý của ta. Lúc sinh ra ta là em bé, lớn lên, bệnh tật, rồi chết đi. Ngày hôm nay ta là em bé, ngày mai ta đã là thanh niên; ngày nay ta là cô gái xinh xắn, ngày mai ta đã là bà già.

Hôm nay ta có một cơ thể khỏe mạnh thì cố gắng mà luyện tập, giữ gìn; nhưng nếu ngày mai ta mỗi già đi hay thậm chí đổ bệnh nằm liệt giường thì đó cũng chỉ là một quy luật của cuộc sống, không có gì là bất công ở đây vì mọi người đều phải tuân theo quy luật này.

Chết là một nỗi sợ lớn nhất của con người. Ta từ bỏ những cái chúng ta quen thuộc hàng ngày để bước vào một thế giới mà ta không hề có một tí thông tin nào cả. Có hai thứ ta không thể tránh hay quyết được đó là ta không thể tránh được cái chết và ta cũng không thể quyết định được lúc nào sẽ chết.

Chỉ trong một sát na (một đơn vị thời gian trong phật giáo, có lượng bằng một phần rất nhỏ của một giây) ta có thể từ sống chuyển sang chết. Hàng ngày có vài trăm người chết vì tai nạn giao thông, cái chết đến với họ nhanh đến nỗi chỉ trong một hơi thở; có thở ra mà không có thở vào hoặc ngược lại.

Nếu ta biết rằng mai ta sẽ chết thì hôm nay chắc ta sẽ chọn những việc ý nghĩa nhất để làm nhưng ít ai suy nghĩ là một lúc nào đó rồi ta sẽ chết để mà làm những việc ý nghĩa trong hiện tại. Việc đó có thể xảy ra trong vài chục năm nữa nhưng cũng có thể xảy ra ngay ngày mai hoặc phút tới.

Nếu chúng ta biết thời gian chúng ta có là hữu hạn thì tại sao chúng ta vẫn còn lãng phí ở thời gian ở phút giây hiện tại để chạy theo những thú vui vô bổ, để làm khổ nhau, để mà căm ghét, thù hằn hay làm những điều xấu cho những người khác?

2.Tâm vô thường

Tâm của chúng ta liên tục thay đổi bởi thông tin thu thập được từ lục giác. Từ vui vẻ chuyển sang đau buồn, từ hạnh phúc chuyển sang chán nản, từ căm ghét chuyển sang yêu thương, từ hừng hực sức sống chuyển sang mệt mỏi.

Khi ta đang vui ta biết rằng ta sẽ không vui mãi; khi ta buồn ta biết rằng ta sẽ không buồn mãi. Phút giây này ta cảm thấy ta có thể làm tất cả mọi thứ nhưng phút giây tiếp theo ta có thể sẽ cảm thấy tự ti, chẳng thể làm được cái gì ra hồn.

Việc chúng ta phải làm là làm sao cho Tâm của ta thật tĩnh. Không vui sướng quá mà cũng không đau buồn quá. Chúng ta phải nuôi dưỡng những cảm xúc tốt, khi cảm xúc xấu xuất hiện ta cứ cảm nhận nhưng đừng hành động vội vàng theo những cảm xúc xấu, ta biết rằng rồi cảm xúc đó cũng sẽ trôi qua mà thôi.

3. Ngoại cảnh vô thường

Mọi sự vật xung quanh ta luôn luôn biến đổi chẳng qua là ta không để ý mà thôi. Vợ con ta, hàng xóm ta, đồng nghiệp ta, cái xã hội này; mọi thứ đều thay đổi. Cuộc đời của con ta chắc chắn sẽ khác cuộc đời của ta ngày hôm nay, hoàn cảnh thuận lợi ta đang gặp cũng sẽ không ở đó mãi; hoàn cảnh khó khăn cũng không ở đó mãi; mọi thứ rồi sẽ thay đổi.

Vì ta biết rằng mọi thứ xung quanh sẽ luôn biến đổi nên ta phải giữ cho mình một cái tâm bình an. Đừng tiếc nuối, căm ghét, tức giận khi một cái gì đó không còn ở đó nữa. Vợ ta sẽ già đi, con ta sẽ lớn lên, hàng xóm ta cũng không phải ai cũng dễ chịu, cái xe mà ta yêu thích rồi sẽ hỏng, tiền của chúng ta có sẽ mất…

Hiểu biết về vô thường không phải là để ta đưa ra quyết định an phận thủ thường, chẳng cố gắng bất cứ cái gì vì quan niệm rằng chẳng ích gì khi nỗ lực để đạt một thứ gì đó rồi thứ đó lại mất đi.

Hiểu vô thường để chúng ta biết cái gì là quý giá trong cuộc đời, biết rằng cái gì đáng để chúng ta cố gắng nỗ lực, biết chấp nhận những nghịch cảnh, biết không tự cao tự đại khi giàu có quyền thế, biết không tự ti khi ngèo hèn,..

Comments

comments